نگاهی به زندگی و سیره ای امام باقر علیه السلام

بسم الله الرحمن الرحیم

السلام علیک یا اباجعفر یا محمدبن علی ایها الباقر یابن رسول الله

یا وجیها عندالله اشفع لنا عندالله

حلول ماه مبارک رجب و ولادت باسعادت حضرت امام محمد باقر علیه السلام ، شکافنده علوم اولین و آخرین مبارک و خجسته باد

نگاهی به زندگی و سیره ای امام باقر علیه السلام

1 ) حسب و نسب

امام باقرعلیه السلام پدر بزرگوارش امام سید الساجدین زین العابدین علی بن الحسین علیهماالسلام و مادر مکرمه اش فاطمه دختر امام حسن مجتبی علیه السلام است و به قول مشهور در اول رجب سال 57 هجری متولد شد . امام صادق علیه السلام در باره ای عظمت جده اش مادر امام باقر علیه السلام فرمودند :« کانت صدیقه لم تدرک فی آل الحسن امراه مثلها ، راستگویی بود که مثل آن در بین فرزندان امام حسن مجتبی علیه السلام دیده نشده است »(الکافی ، ج1 ، ص469 ). از این رو این امام بزرگوار وهمچنین امامان بعد از او از نسل امام حسن و امام حسین علیهماالسلام هردو می باشند.

2 ) القاب امام باقر علیه السلام

امام محمدبن علی علیهماالسلام افزون بر القاب « شاکر» ، « هادی » و... به طور عمده به لقب « باقر» شهرت یافته است که این خود یک فضیلت بزرگ برای آن حضرت به شمار می رود ؛ زیرا باقر به معنای شکافنده است ، باقر العلوم یعنی شکافنده دانشها وعلوم. چنانکه جابربن یزید جعفی در توضیح واژه « باقر» می گوید : لانه بقر العلم بقرا ای شقه و اظهره اظهارا ، به آن حضرت باقر گفته شده زیرا علم را شکافت و رموز و دقایق آن را روشن ساخت . علل الشرایع ، ج1 ، ص 233. این لقب را رسول خدا صلی الله علیه و آله به آن حضرت داده است ؛ چنانکه به جابربن عبدالله انصاری فرمود: تو بعداز من چندان زنده می مانی که شخصی از فرزندان مرا که اسمش محمد است و به تاکید علم را می شکافد درک می کنی و سلام مرا به او برسان ، و جابر هم تا زمان حضرت امام باقر علیه السلام زنده بود و سلام رسول خدا صلی الله علیه وآله را به آن حضرت رساند.

جالب است که در ملاقاتی که میان زیدبن علی(برادر امام باقر علیه السلام ) و هشام صورت گرفت ، هشام با کینه ودشمنی که نسبت به امام باقرعلیه السلام داشت ، آن حضرت را که باقر لقب داشت ، ازباب تحقیر و استهزا « بقره » نامید. زید که از برخورد بی ادبانه و کینه توزانه ای او ناراحت شده بود گفت : رسول خدا صلی الله علیه وآله او را باقر نامید ؛ ولی تو او را بقره می نامی ، اختلاف تو با رسول خدا صلی الله علیه وآله بسیار است ، در آخرت نیز با آن حضرت مخالفت می کنی همچنانی که در دنیا مخالفت کردی ، آن زمان او داخل بهشت می شود و تو داخل آتش خواهی شد. شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ، ج7 ، ص 132.

3 ) موقعیت علمی آن حضرت

همان طور که پیامبراکرم صلی الله علیه وآله به پنجمین وصی و جانشین خود لقب باقر العلوم یعنی شکافنده دانشها را داده بود ، امام باقر علیه السلام در عمل هم نشان داد که اقیانوس بی کران علم و شکافنده ای دانش هاست . و از نظر علمی آن چنان از عظمت بالا برخوردار بود که همواره محضر او از دوستداران علم و دانش از تمامی بلاد و سرزمینهای اسلامی پر بود و در میان مراجعه کنندگان ، آن چنان خضوعی نسبت به شخصیت علمی آن حضرت به چشم می خورد که عبد الله بن عطای مکی می گفت :« علما را درمحضر هیچکس کوچکتر از آنها در محضر ابوجعفر( امام باقر علیه السلام) ندیدم. حکم بن عیینه با تمام عظمت علمی اش در میان مردم ، دربرابر آن حضرت مانند دانش آموزی در مقابل معلم خود به نظر می رسید». کشف الغمه ، ج2 ، ص 117 .

خلاصه این که عظمت علمی امام باقر علیه السلام ، باقر علم النبیین ( شکافنده دانش پیامبران الهی ) ، بزرگ تر از آن است که کسی بتواند آن را بیان کند و آن طوری که شایسته است به تصویر بکشد. امام باقرعلیه السلام از فرصت پیش آمده در جامعه ای اسلامی آن روز که بنی امیه و بنی عباس هرکدام در صدد تصاحب و تحکیم قدرت بودند ، کمال استفاده را بردند و دست به یک جهاد علمی و فرهنگی بزرگ و جهل زدایی زد و با قدرت علمی به مبارزه جهل و نادانی و کج فهمی ها رفت ؛ زیرا آن حضرت به خوبی می دانست که بدترین دشمن انسان و انسانیت و دین و شریعت ، جهل و نادانی و کج فهمی های دینی است. لذا در زمینه های مختلف از علوم عقلی گرفته تا نقلی و از عقاید و کلام تفسیر گرفته تا فقه و اخلاق و طبیعیات و... از آن حضرت روایت نقل شده است و بهترین آموزه های انسان ساز را از خود به یاد گار گذاشته است ؛ از این رو گفته و مشهور شده است که : لم یظهر من ولد الحسن و الحسین علیهما السلام من العلوم ما ظهر منه علیه السلام من التفسیر و الکلام و الفتیا و الاحکام و الحلال و الحرام؛ از فرزندان امام حسن و امام حسین علیهما السلام آنچه در زمینه ای تفسیر ، کلام ، فتوا ، و احکام حلال و حرام از آن حضرت صادر شده ، از کسی صادر نشده است. سفینه البحار، ج2، ص 350 .