فرهنگ سازمانی ، نقطه ای برای شروع
فرهنگ سازمانی مجموعه ای از ارزش ها، انتظارات و شیوه هایی است که اعضای سازمان را برای هم راستایی در عمل به اهداف سازمان، توجیه و آماده می کنند.
در واقع، فرهنگ سازمانی الگوی رفتاری استوار و قابل مشاهده در سازمان است که منجر به ایجاد هماهنگی و یکپارچگی در سازمان می شود. فرهنگ سازمانی را می توان به عنوان مجموعه ای از ویژگی هایی در نظر گرفت که شرکت را به آنچه انتظار دارید تبدیل می کنند.
فرهنگ سازمانی شامل مجموعه ای از باورها، ارزش ها، هنجارها و رفتارها است که در یک سازمان وجود دارد و بر نحوه عملکرد و تعامل کارکنان با یکدیگر و با مشتریان تاثیر می گذارد. وجه مشترک انواع تعاریف ارائه شده، وجود یک سلسله از باورها، اعتقادات و ارزش های مشترک بین اعضای یک سازمان است که رفتار اعضای آن را هدایت می کند.
هر سازمان الگوهای اعتقادی، افسانه ها، داستان ها، آداب و رسومی دارد که خود متاثر از فرهنگ جامعه ای است که سازمان را احاطه کرده است و وجود آن باعث می شود اعضا شناختی مشترک پیدا کنند و نوعی یکرنگی و همسویی در سازمان ایجاد شود.
فرهنگ سازمانی را نباید با اهداف یا ماموریت سازمان اشتباه گرفت؛ اما با این حال، هم اهداف و هم ماموریت شرکت می توانند به تعریف فرهنگ سازمانی کمک کنند. فرهنگ سازمانی به واسطه ی رفتارهایی منسجم در هر سازمانی به وجود می آید و اهداف و خط مشی سازمان، در تشکیل آن نقشی ندارند.
در واقع، فرهنگ سازمانی الگوی رفتاری ثابت و قابل مشاهده در سازمان است که نحوه مناسب رفتار سازمانی را تعریف می کند. فرهنگ سازمانی به طور کلی به عنوان یک تعریف آکادمیک می توان گفت که فرهنگ سازمانی تعریف کننده شیوه مناسب رفتار درون یک سازمان است. این فرهنگ از اعتقادات و ارزش های مشترک بین اعضای سازمان ناشی می شود.
بنابراین مفهوم فرهنگ سازمانی به تشریح مجموعه ای از ارزش ها، انتظارات، شیوه ها و رفتارهای منسجم و مشترک در سازمان می پردازد که سبب هماهنگی و هم راستایی اعضا برای دستیابی به اهداف سازمان می شود. این فرهنگ محصول تعاملات اجتماعی و تاریخچه سازمان بوده و جدا از اهداف و خط مشی سازمان شکل می گیرد .
عوامل متعددی بر شکل گیری و تداوم فرهنگ سازمانی تاثیرگذار هستند. در ادامه به مهم ترین این عوامل اشاره خواهیم کرد:
رهبران سازمان نقش بسیار مهمی در ایجاد و تداوم فرهنگ سازمانی دارند. رهبران از طریق ارائه الگوهای رفتاری، عقاید و ارزش های خود، نحوه پاداش دهی و تنبیه کارکنان و مدیریت بحران ها، فرهنگ سازمانی را شکل می دهند. تصمیمات و اقدامات مدیران ارشد سازمان بر ادراک کارکنان از ارزش های سازمانی تاثیر می گذارد و در نهایت به شکل گیری فرهنگ سازمانی منجر می شود.
نوع فعالیت و ماهیت کسب و کار سازمان نیز بر فرهنگ سازمانی تاثیرگذار است. به طور مثال، فرهنگ سازمانی یک شرکت فناوری اطلاعات با یک شرکت بیمه متفاوت خواهد بود. این تفاوت در ماهیت کسب و کار باعث می شود تا ارزش ها، باورها و هنجارهای خاصی در این سازمان ها شکل بگیرد.
محیط بیرونی سازمان نظیر فرهنگ ملی، اقتصاد، قوانین و مقررات حاکم بر جامعه نیز بر فرهنگ سازمانی تاثیرگذار است. به طور مثال، فرهنگ سازمانی شرکت های آمریکایی با شرکت های ژاپنی به دلیل تفاوت های فرهنگی و اجتماعی متفاوت است.
ویژگی های جمعیت شناختی کارکنان نظیر سن، جنسیت، قومیت و تحصیلات نیز بر فرهنگ سازمانی تاثیرگذار است. به طور مثال، سازمانی با نیروی کار جوان و تحصیلکرده احتمالا فرهنگ نوآوری و ریسک پذیری بیشتری دارد.
مراحل رشد و توسعه سازمان (مانند مرحله تاسیس، رشد، بلوغ و افول) نیز بر فرهنگ سازمانی تاثیر می گذارد. به طور معمول، سازمان های در مرحله تاسیس و رشد فرهنگ نوآورانه تری دارند، در حالی که سازمان های بالغ و در حال افول ممکن است فرهنگ محافظه کارانه تری داشته باشند.
تجربه های گذشته سازمان، به ویژه چگونگی مواجهه با موفقیت ها و شکست ها نیز بر فرهنگ سازمانی تاثیرگذار است. سازمان هایی که در گذشته موفقیت های چشمگیری داشته اند، معمولا فرهنگی مبتنی بر خودباوری و ریسک پذیری دارند، در حالی که سازمان هایی که در گذشته شکست هایی را متحمل شده اند، فرهنگی محافظه کارانه تر دارند.
روند جذب، انتخاب و آموزش کارکنان نیز بر فرهنگ سازمانی اثر می گذارد. سازمان هایی که در فرآیند جذب و انتخاب کارکنان به دنبال افرادی هستند که با فرهنگ سازمانی آن ها همخوانی دارند و همچنین آموزش های مناسبی را برای انتقال ارزش ها و هنجارهای سازمانی به کارکنان ارائه می دهند، احتمالا فرهنگ سازمانی قوی تری خواهند داشت.
بنابراین فرهنگ سازمانی تحت تاثیر عوامل متعددی شکل می گیرد و ابعاد پیچیده ای دارد. مدیران برای ایجاد و تداوم فرهنگ سازمانی مناسب، باید به این عوامل توجه کرده و آن ها را به طور موثر مدیریت کنند.
رابطه بین فرهنگ سازمانی و رفتار سازمانی یکی از موضوعات بسیار مهم و چالش برانگیز در مطالعات مدیریت است. فرهنگ سازمانی به عنوان یک نیروی قوی می تواند تاثیر چشمگیری بر نگرش ها، اعتقادات و رفتارهای کارکنان داشته باشد.
تعریف فرهنگ سازمانی و رفتار سازمانی
فرهنگ سازمانی به مجموعه باورها، ارزش ها، هنجارها، رفتارها و انتظارات مشترک میان اعضای سازمان اطلاق می شود که به عنوان یک الگوی مرجع برای رفتار و تعامل اعضا عمل می کند.
رفتار سازمانی نیز به مطالعه رفتار افراد و گروه ها در محیط سازمانی و کاربرد این دانش برای بهبود اثربخشی سازمانی اشاره دارد.
تحقیقات نشان داده اند که فرهنگ سازمانی به عنوان یک متغیر مهم و محوری بر رفتار سازمانی تاثیرگذار است:
- انگیزش و تعهد سازمانی: فرهنگ سازمانی قوی و مثبت منجر به افزایش تعهد، انگیزه و همکاری کارکنان می شود. کارکنان با همسو بودن ارزش ها و باورهای خود با سازمان، بیشتر متعهد و انگیخته می شوند.
- رفتار شهروندی سازمانی: فرهنگ های مشارکتی و حمایتی، رفتارهای فرانقشی و داوطلبانه کارکنان را تقویت می کند. این رفتارها ماورای وظایف رسمی، به بهبود عملکرد سازمان کمک می کنند.
- نوآوری و خلاقیت: فرهنگ های نوآور و ریسک پذیر، زمینه را برای ارائه ایده های جدید و حل خلاقانه مسائل فراهم می کنند. کارکنان در چنین فرهنگی، بیشتر ترغیب به خلاقیت و ابتکار می شوند.
- رضایت شغلی: فرهنگ های مبتنی بر اعتماد، همکاری و حمایت مدیریت، منجر به افزایش رضایت شغلی کارکنان می گردد. در مقابل، فرهنگ های سلطه گرا و بوروکراتیک، رضایت شغلی را کاهش می دهند.
- استرس و فرسودگی شغلی: فرهنگ های حمایتی و مشارکتی، سطح استرس و فرسودگی شغلی کارکنان را کاهش می دهند. در حالی که فرهنگ های سلسله مراتبی و بوروکراتیک، آن را تشدید می کنند.
در مجموع، فرهنگ سازمانی به عنوان یک نیروی اجتماعی قوی می تواند بر رفتار کارکنان در مسیر دستیابی به اهداف سازمانی تاثیرگذار باشد. مدیران با شناخت فرهنگ سازمانی و هدایت آن به سمت ارزش ها و رفتارهای مطلوب، می توانند موجب بهبود رفتارها و عملکرد کارکنان شوند.