حکمت و فلسفه حجاب در اسلام ( قسمت سوم : مصلحت اندیشی و خیر خواهی برای زنها )

بسم الله الرحمن الرحیم

با ادله و براهین محکم وغیرقابل خدشه ، در جای خود ثابت شده است که احکام وقوانین اسلامی تابع مصالح ومفاسد واقعی بشر است و خدای سبحان به عنوان خالق بشر به آن مصالح و مفاسد آگاه است ( مباحث علمی درتفسیرالمیزان ، ج3 ، ص 588 ). بنابراین هرچیزی را که شارع حکیم واجب نموده معلوم می شود که دارای مصلحت ملزمه است ، هرچه را حرام اعلام نموده قطعا دارای مفسده بسیارزیاد است ، هرآنچه را که مستحب قرار داده ، دارای مصلحت غیرملزمه است و هرآنچه را که مکروه معرفی نموده دارای مفسده کمتر وغیرملزمه است و مباحات نه دارای مصلحت است و نه مفسده.

باتوجه به نکته فوق ، بایستی به این مطلب توجه داشت که اگر حجاب را اسلام عزیز برزنها واجب نموده است ، معلوم می شود که این کار به خیر و صلاح آنهاست و قطعا در رعایت حجاب ، مصلحت ملزمه ومهمی نهفته است که باعث وجوب آن گردیده ، هرچند انسان آن مصالح را درک نکند وحتی بالاتراز آن ممکن است، اصلا حجاب برایش خوشایند نباشد ، درحالی که درآن خیرزیاد و مصلحت ملزمه است. چنانکه قرآن کریم به صورت یک قانون کلی می فرماید «... فعسی ان تکرهوا شیئا و یجعل الله فیه خیرا کثیرا ،چه بسا چیزی خوشایند شمانباشد ، وخداوندخیرفراوانی درآن قرارمی دهد » ( نساء/ 19) و رعایت حجاب را به طور خاص ، برای زنان ، حتی سالخوردگان، به خیر وصلاح آنها بیان می کند. چنانکه می فرماید:

« و القواعد من النساء اللاتی لا یرجون نکاحا فلیس علیهن جناح ان یضعن ثیابهن غیر متبرجات بزینه و ان یستعففن خیر لهن... ، وزنان از کار افتاده ای که امید ازدواج ندارند ، گناهی برآنان نیست که لباسهای (رویین) خودرا برزمین بگذارند به شرط این که دربرابر مردم خود آرایی نکنند، واگر خود را بپوشانند برای آنان بهتر است »( نور/ 60 ). معلوم است که وقتی زنان سالخورده رعایت حجاب به خیر و صلاح شان باشد ، زنان جوان به طریق اولی به خیر و صلاح شان خواهد بود.

ممکن است این سوال مطرح شود که چگونه وجوب حجاب برای زنها به نفع آنها و مصلحت اندیشی وخیر خواهی برای آنهاست؟ درحالی که رعایت حجاب وپوشش مناسب درگرمایی تابستان مثلا برای زنها سخت است!.

در پاسخ باید گفت: با توجه به مقدمه بالا که احکام اسلامی تابع مصالح و مفاسد واقعی برای بشراست ، و با توجه به حکیم بودن خدای سبحان که هیچ کاری او خالی از حکمت نیست ، و با توجه به رحمت و رافت او به بندگانش که به هیچ عنوان راضی نمی شود احکام و دستوراتی برای بندگانش جعل کند که در آن سختیی غیر قابل تحمل باشد ؛ (زیرا خدای سبحان در قرآن کریم صراحتا می فرماید:«... یرید الله بکم الیسر و لا یرید بکم العسر... ، خداوند راحتی شما را می خواهد نه سختی وزحمتی شمارا »( بقره/ 185 )) اگر بعضی کارها مثلا رعایت حجاب همراه بامشقت نسبی باشد ، باید توجه داشت که منافع و مصلحت بسیار مهمی دراین کارنهفته است که جعل این مقدار مشقت را تحت الشعاع خود قرار می دهد ، هرچند انسانها آن منافع و مصلحت را ندانند و حتی از آن کار کراهت داشته باشند، اما خداوند حکیم و علیم ، خیر و صلاح آفریدگانش را می داند و به همان سمت هدایت وراهنمای می کند. چنانکه قرآن کریم می فرماید:« و عسی ان تکرهوا شیئا و هو خیر لکم و عسی ان تحبوا شیئا و هو شر لکم و الله یعلم و انتم لا تعلمون ، چه بساچیزی را خوش نداشته باشید ، حال آنکه خیرشما درآن است ؛ وچه بسا چیزی را دوست داشته باشید ، حال آنکه شرشما درآن است ، وخدا می داند وشما نمی دانید » (بقره/ 216 ).

آری بشر با این علم وآگاهی محدود خود مصالح و مفاسد و منافع و مضرات خود را نمی داند، و براساس آیه مبارکه فوق چه بسا بعضی چیزها را دوست نداشته باشد ، اما در واقع به خیر و صلاح او باشد ، یا چیزی را به نفع و مصلحت خود بداند ، ولی در واقع به ضرر و زیان او باشد. مثلا زنی ممکن است حجاب را خوش نداشته باشد ، درحالی که به خیر و سعادت اوست ، و بی حجابی را دوست داشته باشد ، درحالی که قطعا برایش شر و زیان آور است ؛ چون خداوند علیم ، از مصالح و مفاسد اشیاء و احکام آگاه است.

امیرمومنان علی(ع) که تربیت یافته مکتب حیات بخش اسلام و مفسر و عدل قرآن کریم است در مورد حجاب و در پوشش نگهداشتن زنان چنین می فرماید:« و اکفف علیهن من ابصارهن بحجابک ایاهن فان شده الحجاب خیر لک و لهن ... ، و آنان را در حجاب دار تا دور از نامحرمان باشند، زیرا سختگیری در حجاب برای تو و آنان بهتر است » (الکافی (ط - الاسلامیه) ؛ ج5 ؛ ص338 ) .

بنا براین یکی از فلسفه های حجاب ، مصلحت اندیشی و خیرخواهی برای زنهاست ، هرچند آنها این مصلحت را درک نکنند.