حکمت و فلسفه حجاب در اسلام ( قسمت اول : تحکیم بنیان خانواده )

بسم الله الرحمن الرحیم

حجاب که یکی از دستورات موکد اسلام است مثل دیگر قوانین و دستورات اسلام ، مبتنی بر فلسفه ومصالحی است که خود قانون گذار به اسرار آن آگاه است، ولی درحدی که برای بشر قابل درک بوده و درآیات و روایات به آنها اشاراتی صورت گرفته است ، می توان حجاب و پوشش اسلامی را دارای فلسفه های مختلف دانست که بعضی از آنها جنبه خانوادگی دارد و بعضی جنبه روحی و روانی ، بعضی ازجنبه اجتماعی برخوردار است و بعضی از جنبه فکری واعتقادی ، و بعضی دیگر مربوط می شود به بالابردن حرمت و شخصیت زن و حفاظت او از آسیب های شخصیتی واخلاقی.

یکی از علل و فلسفه حجاب اسلامی که جنبه خانوادگی دارد ، عبارت است از حفظ و تحکیم بنای مقدس خانواده ؛ زیرا اسلام همان طور که دراصل ایجاد این بنا یعنی تشکیل خانواده و ازدواج تاکید فراوان دارد وآن را بهترین و محبوبترین بنا ، نزد خدای سبحان معرفی می کند:« ما بنی بناء فی الاسلام احب الی الله تعالی من التزویج ، دراسلام ، هیچ بنایی ساخته نشده که نزد خدای متعال ، محبوب تراز[بنای] ازدواج باشد » (من لا یحضره الفقیه ؛ ج3 ؛ ص383 ). و تدین و تقوا (« من تزوج فقد احرز نصف دینه، فلیتق الله فی النصف الباقی ، کسی که ازدواج کند مسلما نصف دینش را به دست آورده ، در نیمه دیگر تقوای الهی را پیشه کند »)( الامالی (للطوسی) ؛ ص518 ) و وسعت در رزق و روزی را در ازدواج می داند(« التمسوا الرزق باالنکاح ،روزی را با ازدواج کردن بجویید ») (مکارم الاخلاق ، ص 196 ) ، برای تحکیم وحفظ این بنیان مهم ومقدس نیز، اهمیت فوق العاده قایل است. و هرچیزی را که موجب تحکیم پیوند خانوادگی وسبب ایجاد صفا وصمیمیت بیشتر بین زوجین گردد ، آن را مورد تاکید قرارداده است. و باالعکس هرچیزی که باعث سستی و سردی رابطه زوجین گردد و به حال زندگی خانوادگی زیان مند باشد ، با آن شدیدا مبارزه می کند.

برخی ازعوامل تحکیم بنیان خانواده

چرا اسلام به مهر و محبت مرد نسبت به همسرش دستور می دهد وآن را موجب بهشت رفتن مرد می داند؟:« ادخلوه الجنه فانه کان یرحم عیاله »( کنزالعمال ، ج 16 ، ص 379 ).

چرا اسلام به حسن خلق وخوشرفتاری درخانه توصیه می کند وکمال و حسن ایمان را درخوش اخلاقی ومهربانی مرد با همسرش بیان می کند؟:« احسن الناس ایمانا احسنهم خلقا و الطفهم باهله »( عیون اخبار الرضا علیه السلام ؛ ج2 ؛ ص38 ).

چرا اسلام مرد را به همکاری با همسرش سفارش می کند وآن را دارای اجر وپاداش صدقه می داند؟:« خدمتک زوجتک صدقه » (نهج الفصاحه ، ص 455 ).

چرا زحمات وکارو تلاش مرد برای توسعه دادن به عیال وتامین نفقه آبرومندانه آنها را مانند جهاد درراه خدا بیان می کند؟:« و من سعی فی نفقه عیاله و والدیه فهو کالمجاهد فی سبیل الله »( مستدرک الوسائل ؛ ج13 ؛ ص55 ).

چرا به مردان و زنان با ایمان دستور می دهد که مواظب نگاه تان باشید ، عفت دامن تان را حفظ کنید ، و به زنها می گوید: زینت خود را مگر آنچه ظاهر است آشکار نکنید و حجاب وپوشش مناسب تان را رعایت نموده علاوه برسر ومو ، سینه وگردن تان را با روسری های خود بپوشانید؟« قل للمومنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم ...* و قل للمومنات یغضضن من ابصارهن و یحفظن فروجهن و لا یبدین زینتهن الا ما ظهر منها و لیضربن بخمرهن علی جیوبهن... » ( نور / 30 و 31 ).

همه این سفارشات موکد به این دلیل است که این کارها باعث تحکیم و استواری بنیان خانواده می گردد.

بنابراین ، چنانکه اشاره شد یکی ازمهم ترین عواملی که درتحکیم بنیان خانواده وایجاد محبت وصمیمیت بین زوجین ، نقش کلیدی ایفا می کند ، حفظ حجاب و عفاف وپوشش مناسب زنهاست. ازاین رو اسلام عزیز نسبت به آن اهمیت ویژه قایل است. و خدای سبحان به پیامبرش دستورمی دهد که: به همسران و دخترانت و به زنان مومنین بگو[هنگامی که ازخانه بیرون می روند] جلبابهای(پوشش ها)خویش را به خود نزدیک سازند:« یا ایها النبی قل لازواجک و بناتک و نساء المومنین یدنین علیهن من جلابیبهن... » ( احزاب / 59 ).

علامه طباطبایی در المیزان می گوید:« کلمه جلابیب جمع جلباب است ، وآن جامه است سرتاسری که تمامی بدن را می پوشاند ، ویا روسری مخصوصی است که صورت وسر را ساتر می شود. ومنظور از جمله« یدنین علیهن من جلابیبهن» این است که آن را طوری بپوشند که زیرگلو وسینه هایشان درانظار ناظرین پیدا نباشد » (ترجمه تفسیرالمیزان ، ج 16 ، ص 509 )؛ زیرا زنان عرب معمولا پیراهنهای می پوشیدند که گریبانهای شان باز بود ، دورگردن و سینه را نمی پوشانید. روسری های هم که روی سر می انداختند ازپشت سر می آویختند( قهرا گوشها و بناگوشها و گوشواره ها و جلو سینه وگردن نمایان می شد) (الکشاف ، ج 3 ، ص 231 ).

این آیه وآیه 30 سوره نور (و لیضربن بخمرهن علی جیوبهن) دستور می دهد که باید زنها پوشش شان را به گونه بپوشند و جمع وجور کنند که قسمت های یاد شده پوشیده گردد.

از سوی دیگر بی حجابی و بدحجابی زنها و خود نمایی آنها دراجتماع ، ازبدترین عوامل تزلزل بنیان خانواده و اختلافات خانوادگی است ؛ لذا از آن نهی می کند « و لا تبرجن تبرج الجاهلیه الاولی...»(احزاب / 33)؛ زیرا بسیاری از سوء ظن ها ، روابط نامشروع ، خیانت وفساد اخلاقی ، مشاجرات ونزاع های خانوادگی وحتی منشابسیار ازطلاق ها ، ریشه در بدحجابی ها و عدم پوشش مناسب زنها دارند.

باتوجه به مطالب فوق ، به خوبی روشن شد که یکی از فلسفه حجاب ، حفظ و تحکیم بنیان خانواده است که دراسلام از جایگاه بسیارمهم و فوق العاده برخورداراست.