نگاهی بر جنایات رژیم صهیونیستی از منظر حقوق بین الملل

بسم الله الرحمن الرحیم

نبرد میان اسرائیل و فلسطین سابقه ای به درازای تاریخ دارد. به گواهی تاریخ زمانی که کوروش پادشاه ایران بابل را فتح نمود و برده های یهودی را آزاد نمود، برخی از آنان از بابل به سوی فلسطین روانه شدند و در آنجا با ساکنین عرب فلسطین دچار اختلاف و نزاع شدند. این درگیری در میانه قرن بیستم به شکل یک جنگ تمام عیار تا به امروز ادامه داشته است. اگر قصد بررسی این نزاع تاریخی را داشته باشیم باید گفت که از سال 1947 تا سال های 1956 و از سال 1967 تا سال های 1973و1982 و همچنین سال 2005 و تا امروز که از 2023 میلادی، اسرائیل با تمام همسایگان خود در جنگ بوده است. سازمان ملل متحد نیز در سال 1947 به درخواست انگلستان در قطعنامه ای تحت عنوان قطعنامه 181 مجمع عمومی به راه حل تقسیم فلسطین از طریق ایجاد دو دولت_دو ملت و به عبارت دیگر تاسیس دو کشور اشاره نمود. البته راه حل دیگری نیز که موسوم به طرح اقلیت بود مطرح شد و این چنین بود که یک دولت فدرالی تشکیل شده از یهودیان و مسلمانان در فلسطین تاسیس شود. گفتنی است که دولت وقت ایران نیز از ارائه دهندگان طرح اقلیت بود. در نهایت طرح نخست که ایجاد دو دولت را پیشنهاد می نمود با اکثریت 30 رای به تصویب مجمع عمومی رسید که در جای خود قابل انتقاد بود و از سوی کشورهای عربی پذیرفته نشد زیرا جمعیت اعراب و مسلمانان ساکن فلسطین بسیار بیشتر از جمعیت یهودیان بود و از این گذشته بسیاری از زمین های واگذار شده به اسرائیل در این طرح به مالکیت خصوصی اعراب و مسلمانان تعلق داشت. بدین جهت دولت های عربی این طرح را ناقض اصل حق بر تعیین سرنوشت دانسته و پذیرفته نشد. البته در این دوران تلاش های دیگری برای اتمام درگیری ها صورت گرفت که ناکام ماند. پیمان های اسلو از این دسته از معاهدات بودند که با دعوت کلینتون رئیس جمهور وقت امریکا و حضور نخست وزیر وقت اسرائیل اسحاق رابین و یاسر عرفات رئیس وقت تشکیلات خودگردان فلسطین اتفاق افتاد. در این دو پیمان اسرائیل بنا بر قطعنامه 242 شورای امنیت باید نیروهای خود را از سرزمین های اشغالی عقب کشیده و مرزها را به دوران قبل از جنگ سال1967 بازمی گرداند اما با گذر زمان و ایجاد شرایطی به ضرر اعراب مسلمان و البته ادامه شهرک سازی های اسرائیل برخلاف پیمان اسلو در سرزمین های اشغالی، این تلاش نیز ناکام ماند. از آن زمان تاکنون اسرائیل مرتکب نقض مستمر حقوق بین الملل و حقوق بشر گردیده، دست به کشتار غیر نظامیان زده و همچنین دست به ترور رهبران نهضت هایی چون حزب الله لبنان و حماس، یعنی سید حسن نصرالله و اسمائیل هنیه زده است که در این پژوهش مختصر بدان اشاره خواهد شد.

برای حصول این مهم ابتدا به بررسی جایگاه حزب الله لبنان و حماس در حقوق بین الملل پرداخته، سپس به ابعاد مختلف نقض حقوق بشر از سوی اسرائیل می پردازیم و در این میان گریزی به چالش پیش روی سازمان ملل متحد خواهیم زد. سازمانی که بر اساس آرمان حفظ صلح و امنیت بین المللی تاسیس گشته اما امروزه در حراست از آن کارایی لازم را از خود نشان نمی دهد.

جایگاه نهضت های آزادی بخش در حقوق بین الملل

در باب جایگاه نهضت های آزادی بخش در حقوق بین الملل باید چنین بیان داشت که در نظام حقوق بین الملل تعریف دقیقی از نهضت های آزادی بخش ارائه نشده است اما در حقوق بین الملل نوین پس از جنگ جهانی دوم، روند شناسایی این گروه ها پیشرفت و توسعه یافته و در نهایت نهضت های آزادی بخش از جمله تابعان حقوق بین الملل قرار گرفتند که موضوع حقوق و تکالیف بین المللی واقع می شوند. از جمله تکالیفی که این گروه ها باید رعایت نمایند مربوط به حقوق مخاصمات مسلحانه می باشد که در قالب آن حمله و کشتار غیرنظامیان و بخصوص زنان و کودکان و سالخوردگان ممنوع می باشد مگر تحت شرایط خاصی که با عنوان دفاع مشروع بتوان آن را توجیه نمود. با همه این تفاسیر اگر درصدد تعریفی درباره نهضت های آزادی بخش برآییم که معرف این دسته از تابعان حقوق بین الملل باشد می توان سه ویژگی را برای شناسایی آنان ذکر کرد. این ویژگی ها عبارتند از اینکه این نهادها مردمی هستند و زیر ستم و سلطه و استعمار و استثمار قرار دارند و در نهایت ویژگی سوم اینکه هدف آنان استقلال و رهایی از انواع استعمار علیه امپریالیسم و هرگونه سلطه گری است.

در پروتکل شماره یک الحاقی به کنوانسیون چهارم ژنو، نهضت های آزادی بخش به رسمیت شناخته شدند و قواعد مربوط به مخاصمات مسلحانه به طور برابر بین طرفین و از جمله آنها لازم التباع گردید. این قواعد بیشتر برای سه گروه از نهضت های آزادی بخش از جمله ملت های تحت استعمار، ملت های تحت اشغال بیگانگان و ملت های تحت تبعیض نژادی مورد استناد قرار می گیرد. به طور کلی باید گفت که شرط اساسی برای شناسایی نهضت های آزادی بخش این است که آنها در قالب نمایندگان راستین ملت خود برآیند. شناسایی این گروه ها نیز می تواند برپایه اعمال یکجانبه از سوی دولت ها و سازمان ها بر پایه منافعشان در روابط بین الملل اتفاق بیفتد اما برای جلوگیری از سوء استفاده در این امر، سازمان ملل متحد شناسایی برخی نهضت های آزادی بخش را بر عهده دو سازمان بین المللی به نام های سازمان وحدت افریقا و جامعه کشورهای عرب محول نموده است. از جمله نهضت هایی که توسط این سازمان ها به رسمیت شناخته شده است، تشکیلات خودگردان فلسطین می باشد. از جمله ویژگی های دیگری که برای نهضت های آزادی بخش در پروتکل دوم الحاقی به کنوانسیون ژنو آورده شده است می توان به در اختیار داشتن بخشی از سرزمین مورد ادعای خود برای انجام عملیات، رهبری و سازمان دهی گروه و در نهایت توانایی اجرای پروتکل مزبور اشاره کرد. با در نظر گرفتن تمام این موارد می توان شناسایی حماس و حزب الله را در دسته نهضت های آزادی بخش مورد بررسی قرار داده و تابع حقوق بین الملل فرض نمود و واجد حقوق و تعهدات فرض نمود.

ابعاد نقض حقوق بشر و حقوق بین الملل توسط اسرائیل

گفته شد که درگیری بین فلسطین و اسرائیل سابقه ای طولانی دارد. در این مدت و به طور مختصر در یکسال اخیر اسرائیل بارها به دلیل کشتار غیرنظامیان، کوچ اجباری ساکنان غزه، منع وصول کمک های بشردوستانه و شهرک سازی های متعدد مرتکب نقض حقوق بین الملل و حقوق بشر شده است. در حال حاضر میزان مهمات به کار گرفته شده توسط اسرائیل به گونه ای است که به گفته کارشناسان مهمات استعمال شده طی 25 روز نخست جنگ معادل دو برابر بمب اتمی است که در هیروشیما منفجر گردید البته در غزه با مساحتی حدود یک سوم نسبت به شهر هیروشیما و اگر از اکنون پاکسازی این شهر از مهمات منفجر نشده شروع شود، حدود 14 سال به طول می انجامد. این مقوله به صراحت نقض آشکار حق بر محیط زیست سالم ساکنان غزه را می نمایاند. همچنین بر اثر این حملات بیشترین آمار کودکان دارای نقص عضو در جهان متعلق به غزه است. شدت حملات به حدی بوده بسیاری از اجساد قربانیان در زیر آوار مانده و امکان دفن ندارد و از طریق عفونت حاصل از تجزیه این اجساد، محیط زندگی و آب و غذای ساکنان غیر قابل استفاده می گردد. در نتیجه این وقایع بیماری های واگیردار بسیاری نظیر هپاتیت C در این مناطق شایع گشته است. بنابراین حق بر سلامت ساکنان غزه به صورت آشکار مورد نقض قرار گرفته است. این مسئله در کنار منع وصول کمک های بشردوستانه نظیر غذا و دارو به بازماندگان می تواند نقض حق بر غذا و حق بر آب آشامیدنی سالم محسوب گردد. کشتار غیرنظامیان، حمله به بیمارستان ها و کوچ اجباری ساکنان این مناطق نیز در نقض آشکار حقوق بشردوستانه و حقوق مخاصمات مسلحانه از جمله معاهده چهارم ژنو مصوب 1949 مربوط به حمایت از افراد غیرنظامی در زمان جنگ می باشد. در انتهای این بحث باید گفت که به طور کلی حق تعیین سرنوشت و حق بر حیات این افراد مورد نقض آشکار از جانب اسرائیل قرار گرفته است.

مورد دیگر انفجار پیجیرها و واکی تاکی های متعلق به نیروهای حزب الله است که در طی دو روز تعدادی کشته و زخمی برجای گذاشته است. بیشتر صدمات از ناحیه چشم و برخی از ناحیه اندام تناسلی بوده است و در میان قربانیان افراد غیر نظامی و کودکان نیز حضور دارند. در اثر این حملات سفیر ایران و چند دیپلمات ایرانی نیز مورد صدمه و جراحت قرار گرفتند که تمامی این موارد مصداق بارز نقض حقوق بشر دوستانه مانند اصل تفکیک میان اهداف نظامی و غیرنظامی، منع استعمال سلاح های غیرمتعارف و ایراد صدمات بیش از حد و غیرضرور و علی الخصوص نقض مواد 35، 48 و 51 از پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون های چهارگانه ژنو مصوب 1949 می باشد و مصداق جنایت جنگی است. همچنین جراحت وارده بر سفیر ایران و دیپلمات های ایرانی را نیز در کنار حمله اسرائیل به اماکن دیپلماتیک ایران در سوریه، می توان در قالب کنوانسیون های 1961 و 1963 وین راجع به حقوق دیپلماتیک و کنسولی مورد بررسی قرار داد. در نهایت ترور افراد و رهبران این گروه ها مانند اسمائیل هنیه رهبر حماس و سید حسن نصرالله دبیرکل حزب الله و برخی مستشاران اعم از ایرانی و... را مصداق ترور هدفمند دانست که نقض حقوق بشردوستانه در جهت محدودکردن روش های جنگی و برخی از اصول منشور ملل متحد در حمایت از حاکمیت ملی کشورها است. ترور خانواده هنیه نیز می تواند در قالب نقض حق برحیات و قواعد حقوق بشری بررسی شده و ترور خود او در تهران نقض حاکمیت ملی ایران می باشد که مورد احترام منشور ملل متحد است و برای جمهوری اسلامی ایران امکان طرح شکایت قضایی در دیوان بین المللی دادگستری را نیز فراهم می آورد. تمامی این موارد مصداقی از نقض قواعد مختلف حقوقی می باشد.

اگرچه راهکار حقوقی برای تعقیب افرادی نظیر نتانیاهو و گالانت وجود دارد. بر طبق اساسنامه دیوان کیفری بین المللی ICC مصوب 1998، این دیوان صلاحیت رسیدگی به جرایمی نظیر نسل کشی، تجاوز، جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت را دارد. کریم خان دادستان کل این دیوان اعلام کرده که به دنبال صدور حکم بازداشت برای این افراد است. به نظر می رسد درقالب جرایمی چون نسل کشی و جنایات جنگی بتوان این مهم را دنبال نمود. اما موضوع قابل توجه حضور و سخنرانی نتانیاهو و تهدید ایران به عنوان یکی از اعضای موسس سازمان ملل متحد با این عنوان که دست اسرائیل به هر نقطه از ایران می رسد، در مجمع عمومی سازمان ملل متحد است. سازمانی که درون مایه تاسیس آن حراست از هدفی چون حفظ صلح و امنیت بین المللی بود. بی شک امروزه و در پی این وقایع علامت سئوال بزرگی پیش روی این سازمان و رسالتش وجود دارد.