چرایی و چگونگی توسعه گردشگری مقاومت

 

گردشگری پدیده ای است کهن که از دیرباز با اهداف متنوعی در زندگی بشر جریان داشته است و به تدریج و طی مراحل متفاوت تاریخی به جایگاه و شان کنونی خود به عنوان صنعتی با اهمیت و کنشی جمعی واصل شده است. این صنعت حائز اهمیت امروزه دارای شاخه ها و اقسام متنوعی است که یکی از آن ها گردشگری مقاومت است-قسمی از گردشگری که در آن هویت ملی و میهنی از خلال بازنمایی لوکیشن های مرتبط، روایت اقدامات فداکارانه و انسان دوستانه شخصیت ها و شرح مقاومت ها تقویت می شود.

 از آن جا که این شاخه از گردشگری با هدف پاسداری از هویت ملی و مذهبی، تقویت ابعاد هویتی ملی-مذهبی، پیوند میان نسل ها، ارتقاء وحدت و یکپارچگی، بصیرت افزایی و وحدت آفرینی، بستر سازی جهت ایجاد انس و الفت نسل جوان با هویت تاریخی خویش در چارچوب گردشگری دنبال می شود، از اهمیت قابل توجهی برخوردار است و می تواند ضمن بستر سازی جهت پیوند نسل ها و افزایش تفاهم میان نسلی، به تحول اقتصادی در حاشیه توسعه گردشگری، حفظ و تقویت ارزش ها و ارتقاء هویتمندی همسو با توسعه گردشگری منجر شود. همچنین به زعم صادقی(1400) این شکل از گردشگری با دارا بودن مولفه های سیاسی، فردی-اعتقادی و اجتماعی- فرهنگی میتواند به افزایش قدرت نرم منجر شود. علاوه بر آن که در صورت سیاستگذاری و اجرای صحیح، تحقق و توسعه این شکل از گردشگری می تواند راهبردی در راستای ترویج گفتمان حق مداری و ظلم ستیزی باشد.

 با این همه به نظر می رسد به رغم وجود ظرفیت های کم نظیر توسعه این شکل از گردشگری در ایران، چنان که باید توسعه این قسم از گردشگری محقق نشده است. شماری از پژوهشگران عدم توسعه یافتگی این شکل از گردشگری را در عواملی چون ضعف بازاریابی، تعدد مراکز تصمیم گیری، ضعف فرهنگ پذیرش گردشگر، ضعف زیرساختی، ضعف در مولفه های محتوایی، ضعف در برنامه ریزی و سیاستگذاری جستجو می-کنند(محمدی و احمدی، 1394؛ فلکه و همکاران، 1401؛ سجادی مهر و همکاران، 1402). در این میان ارزیابی مطالعات مرتبط با انگیزه و هدف گردشگران این قسم از گردشگری نیز گویای آن است طرح ها و تورهای اجرایی نتوانسته اند به نحوی ساماندهی شوند که پاسخگوی نیاز و انگیزه آحاد مخاطبان و گردشگران این قسم از گردشگری باشند باشند. به زعم پژوهشگرانی چون بست(2007)، کوپر (2006)، اسلاد (2003) و...مخاطبین این قسم از گردشگری به دلایل متعددی چون رفع کنجکاوی، علاقه به اکتشاف و مباحث تاریخی، یادبود، همدردی، ارتباط شخصی با مبحث مقاومت و.....به سفر ذیل این قسم از گردشگری می-پردازند این در حالی است به نظر می رسد در سیاست های موجود اهداف، چشم انداز ها و دلایل آحاد مخاطبین چندان اثرگذار نبوده اند یا حتی مورد غفلت واقع شده اند. همچنین به نظر می رسد به رغم وجود نقاط و مراکز قابل توجه و پرشمار مقاومت در ایران اسلامی، نقاط پذیرای گردشگر مقاومت محدود است. علاوه بر این مشهود است که مشارکت های مردمی در شکل دهی به جریان مقاومت در سال های پیشین عنصری کلیدی بوده است با این همه در توسعه این قسم از گردشگری، جز در موارد محدودی چون از مشارکت جامعه محلی و تاثیرگذار بر جریان مقاومت غفلت ورزیده ایم. نکته حائز اهمیت دیگر آن است که عمده سیاست ها به گردشگری مقاوت با رویکرد دفاع مقدس صورت پذیرفته است در حالی که مفهوم مقاومت ، ظلم ستیزی و حق مداری در ایران اسلامی در هر دوره به شکلی صورت پذیرفته است. به نظر می-رسد تحدید گردشگری مقاومت به نقاط یا روایات خاص، معادل عدم بهره وری حداکثری از ظرفیت های ایران اسلامی در این حوزه باشد. 

با عنایت به چالش های پیش روی توسعه این قسم از گردشگری، چشم انداز آن و ذائقه و انگیزه گردشگران به نظر می رسد تهیه و تدارک اطلس جغرافیایی مقاومت، سیاستگذاری در راستای پاسخگویی به نیاز گردشگران، تقویت زیرساخت های نرم افزاری، ارتقاء شبکه ارتباطی دینفعان این قسم از گردشگری، جلب مشارکت مردمی، تربیت راوی، توسعه نقاط مرتبط با گردشگری مقاومت، اتخاذ نگرش تاریخی به گردشگری مقاومت و.... بتوانند راهبرد های مناسبی در راستای توسعه گردشگری مقاومت باشند. 

منابع:

صادقی، علی. (1400). نقش گردشگری جنگ و یادمان های دفاع مقدس در تقویت قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه علمی مطالعات دفاع مقدس.(3)7. 209-228.

فلکه، حمید، شرفی، سیامک و امیری، علی(1401). شناسایی چالش های پیش روی گردشگری دفاع مقدس(بازدید از مناطق عملیاتی). رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری.84. 1954-1979.

سجادی مهر، ساسان، بهرامی، علی، مهتدی، محمد علی(1402). شناسایی و اولویت بندی مسائل و چالش های عملکردی و گفتمانی در فرآیند حضور گروه های دانشجویی در گردشگری جنگ (اردوهای راهیان نور). مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر.4(7). 301-322.