آشنایی با رشته حقوق

حقوق جمع واژه حق مجموعه قواعدی است که از طریق موسسات اجتماعی یا دولتی، جهت تنظیم رفتار ایجاد و اعمال می شود. دانش حقوق، دانش تحلیل و سیر تحول قواعد حقوقی است. همچنین حقوق مجموعه قوانین و مقرراتی است که حاکم و ناظر بر روابط افراد و اشخاص می باشند. از حقوق در معنای امتیازی که شخص برای جامعه معینی دارد، به حقوق فردی تعبیر می شود.

در مقدمه علم حقوق استاد کاتوزیان آمده حقوق دانشی است که درباره قواعد و قوانین حاکم بر جامعه و حقوق و تکالیف اشخاص بحث می کند و به تحلیل، ارزیابی و سیر تحول آن می پردازد. به این ترتیب در اصطلاح عام به کسی که دانش حقوق را فرا گرفته حقوقدان می گویند.

مرز جنبه نظری و عملی در علم حقوق، مرز بین علم حقوق و فن حقوقاسرت. فن حقوق را نزد قضات، وکلا، صاحبان دفاتر اسناد رسمی، مشاوران حقوقی و نویسندگان متون قوانین می توان دید.

حقوق رشته ای پرطرفدار و آکادمیک در دانشگاه های سراسر جهان بوده و علاقمندان به این رشته تحصیلی می توانند در مقاطع کاردانی، کارشناسی, کارشناسی ارشد، دکتری و پسادکتری تحصیل نمایند.

فارغ التحصیلان رشته حقوق می توانند در مشاغلی همچون وکالت، قضاوت، سردفتری، دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی، نمایندگان حقوقی ادارات، تدریس در دانشگاه، پژوهشگری و... فعالیت نمایند.

از جمله رشته های تحصیلی در کاردانی و کارشناسی می توان به حقوق، حقوق ثبتی، حقوق قضایی و از جمله شاخه های تخصصی تحصیلات تکمیلی آن به حقوق کیفری و جرم شناسی، حقوق خصوصی، حقوق عمومی، حقوق بین الملل، حقوق تجارت بین الملل، حقوق پزشکی، حقوق نفت و گاز، حقوق بشر، حقوق مالکیت فکری، حقوق محیط زیست، حقوق خانواده، حقوق کیفری اطفال و نوجوانان، حقوق مد و... اشاره نمود.

بسیاری از سیاستمداران معروف جهانی همچون جو بایدن، ولادمیر پوتین، محمدجواد ظریف و...فارغ التحصیل از رشته حقوق می باشند.

از جمله برترین دانشگاه های جهان در رشته حقوق می توان به دانشگاه آکسفورد انگلستان، کمبریج انگلستان، هاروارد آمریکا، استنفورد آمریکا، کالج سلطنتی لندن، سوربن فرانسه، دانشگاه کلمبیا، دانشگاه نیویورک، دانشگاه مک گیل و... اشاره نمود.

از حقوقدانان و مشاهیر حقوقی ایران می توان به پروفسور امیرناصر کاتوزیان، پروفسور محمد جعفر جعفری لنگرودی، پروفسور مهدی شهیدی، پروفسور ضیایی بیگدلی، پروفسور محمدجواد جاوید، دکتر علی خالقی، دکتر محمدعلی اردبیلی، دکتر نجفی ابرندآبادی، دکتر علی اکبر گرجی و... اشاره نمود.

نگاهی به تاریخچه [ویکی پدیا]

ملاحظات خاص در تعریف مشخص از حقوق، در دوران مختلف تاریخ، بارها تغییر کرده است. در بسیاری موارد، تعریف یک گروه از حقوق، در تضادی قهرآمیز با سایر گروه ها قرار داشت. در حوزه سیاسی، هرگاه موضوع حقوق، از نظر تاریخی اهمیت داشت، قوانین اساسی کشورها به تعیین حقوق مدنی اشخاص می پرداختند.
در طول تاریخ، بسیاری از مفاهیم حقوقی، مقتدرانه و دارای سلسله مراتب هرمی بودند. تناسب حقوقی در ارتباط میان افراد، وجود نداشت و حق یک فرد می توانست، بارها از حقوق دیگران بیشتر باشد. برای مثال، وظیفه پسر، در احترام به پدر، بر اساس حق پسر، به دریافت مراقبت پدرانه، تعریف نمی شد. یا حقوق مسلم پادشاه، حق متقابلی را برای زیردستان، تضمین نمی کرد.

در مقایسه، تعریف حقوق در نسخه های جدید، به روال انقلاب آمریکا و فرانسه، بر آزادی و برابری تاکید می کند.
اسناد مهم در تاریخ سیاسی حقوق عبارتند از:

• شاهنشاهی هخامنشی در ایران باستان، در قرن ششم قبل از میلاد، اصول بی سابقه ای را به عنوان حقوق بشر بنیان گذاشت. پس از فتح بابل، در سال ۵۳۹ قبل از میلاد، به فرمان پادشاه وقت کوروش بزرگ، منشور حقوق بشر بر استوانه ای نگاشته شد. استوانه ای که در سال ۱۸۷۹م، برابر با ۱۲۵۸خ، کشف شد و امروزه توسط بسیاری اولین سندی به حساب می آید که حقوق بشر را در دستور کار قرار داده است.
• میثاق مدینه در عربستان، در سال ۶۲۲م، قوانینی را در تعیین حقوق مومنان، مسلمانان، یهودیان، مسیحیان و پیروان دیگر ادیان آسمانی وضع کرد.
• منشور کبیر در سال ۱۲۱۵م، به تصویب رسید و حقوق پادشاه انگلستان را محدود کرد و بر وظایف پادشاه در قبال منافع مالکان زمین، و اشراف، تاکید کرد. به عقیده بسیاری، این وظایف بعدها، تعمیم پیدا کرد و مبنای رعایت حقوق مردم عادی، و از جمله حق برخورداری از محاکمه عادلانه، قرار گرفت.
• اعلامیه حقوق ۱۶۸۹م، تصریح کرد که همه اهالی انگلستان، طبق تعریف پارلمان انگلستان، دارای حقوق مدنی و سیاسی مشخصی هستند.
• اعلامیه حقوق ویرجینیا، در سال۱۷۷۶م، حقوق ذات طبیعی انسان را یادآور شد و تفکیک قوا را تعریف کرد.
• اعلامیه استقلال ایالات متحده آمریکا در سال ۱۷۷۶م، حقوق انسان را به اختصار، شامل و اما نه محدود به، حق زیستن، آزادی و جستجوی خوشبختی تبیین کرد. سه اصلی که بعدها مبنای شعار: «آزادی، برابری و برادری» در فرانسه قرار گرفت.
  در ژاپن، این شعار همچنان در ماده سیزده فصل سوم قانون اساسی سال ۱۹۴۷م، یافت می شود. همین شعار در سال ۱۹۴۵م، توسط هو شی مین در اعلام استقلال ویتنام شمالی، سر داده شد.در نخستین کنگره قاره ای همین شعار به نوعی، در قطعنامه حقوق استعمارات، به صورت: «جان، مال و آزادی» تکرار شد. همچنین در اعلامیه جهانی حقوق بشر آمده است: «هر کس حق زندگی، آزادی و امنیت شخصی دارد». که باز یادآور همین شعار است.
• اعلامیه حقوق بشر و شهروند، در سال ۱۷۸۹م، یکی از اسناد انقلاب فرانسه است که درآن، مجموعه ای از حقوق فردی و جمعی مردم عادی وصف شده است.
• منشور حقوق ایالات متحده آمریکا، بین سالهای ۱۷۸۹ تا ۱۷۹۱م، در ۱۰ اصلاحیه اول قانون اساسی ایالات متحده آمریکا، به تعریف از آن دسته از حقوق شخصی می پردازد که دولت از مداخله درآنها منع شده است. از جمله این حقوق، یکی حق مالکیت و حمل اسلحه و دیگری حق تشکیل هیئت منصفه در محاکمات است.
• اعلامیه جهانی حقوق بشر در سال ۱۹۴۸م، مجموعه ای از قوانین ارشد، که دولتها، سازمانها و افراد، در تعامل با یکدیگر، موظف به رعایتشان هستند را معرفی کرده و حقوق برابر و سلب ناپذیر همه اعضای خانواده بشری را اساس برقراری صلح، عدالت و آزادی در جهان قرار می دهد.
• در سال ۱۹۵۰م، کنوانسیون اروپایی حقوق بشر، به ابتکار شورای اروپا، برای حمایت از آزادی ها و حقوق اساسی بشر، به تصویب رسید.
• میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی که در سال ۱۹۶۶م، از تصویب سازمان ملل متحد گذشت، ادامه و در مسیر تکمیل اعلامیه جهانی حقوق بشر است و به شرح حقوق مدنی و سیاسی افراد می پردازد.
• میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، مصوب سال ۱۹۶۶م، پیرو دیگر اعلامیه های جهانی حقوق بشر، به شرح حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی افراد و موسسات می پردازد.
• منشور حقوق و آزادی کانادا در سال ۱۹۸۲م، برای محافظت از حقوق شهروندان کانادایی در برابر اقدامات و سیاست های دولت، در تمام سطوح، به تصویب رسید.
• منشور حقوق بنیادین اتحادیه اروپا که در سال ۲۰۰۰م، به تصویب رسید، یکی از جدیدترین اسناد حقوقی در زمینه شرح حقوق بشر است.