شاخص توسعه انسانی۲۰۲۰ Human Development Index
توسعه منابع انسانی از جمله مباحث مهم امروز محافل علمای اقتصاد و مدیریت است و در سالهای گذشته، واحد منابع انسانی از واحدی صرفا مدیریتی به یکی از دارایی های راهبردی سازمان ارتقا یافته است.
مدیران امروز می دانند که برای اجرای راهبردی سازمان بایستی تیمی قوی و کارآمد داشته باشند و بدین ترتیب شرکت ها و سازمان های نامدار جهان به شدت بر اهمیت نیروی انسانی توانمند و حفظ آن تاکید دارند. در واقع، توانایی مدیریت در جذب استعدادها و نیروی انسانی مناسب یکی از عناصر کلیدی موفقیت در هر سازمان محسوب می شود.
شاخص های مدیریت منابع انسانی برای جذب، هدایت و نگهداشت نیروی زبده، ابزاری است که میزان تطابق و تناسب اهداف راهبردی با اهداف مدیریت منابع انسانی را مشخص می کند .
به عقیده کارشناسان، مدیران باید دو نکته اساسی را در نظر بگیرند و به طور هم زمان به این موارد توجه و عمل نمایند :
1. اقدامات سنتی منابع انسانی، مانند رضایت مندی کارکنان، نرخ غیبت و جابه جایی آنها.
2. اقدامات راهبردی مدیریت سرمایه ی انسانی، مانند عملکرد و فرهنگ کارکنان.
به بیان دیگر تحلیل گران و سیاست گذاران اقتصادی تا مدت ها توسعه را به معنای رشد اقتصادی یا درآمد سرانه بالا می دانستند اما با گذشت زمان و ایجاد شکاف بین کشورهای توسعه یافته و بقیه کشورهای جهان، استفاده از درآمد سرانه به عنوان شاخص توسعه مورد تردید واقع شد و این موضوع سبب شد تا اندیشمندان تعریف جامع تری از توسعه ارائه نمایند که حاصل این تحولات، طرح مفهوم توسعه انسانی بود.
شاخص توسعه انسانی ( Human Development Index ) یک ابزار آماری است که برای اندازه گیری دستاوردهای کلی یک کشور در ابعاد اجتماعی و اقتصادی به کار می رود . طبق این شاخص، ابعاد اجتماعی و اقتصادی یک کشور بر اساس سلامت، سطح تحصیلات و سطح زندگی افراد ارزیابی می شود . سازمان ملل هر ساله در گزارشی شاخص HDI را برای کشورهای عضو سازمان ملل متحد اندازه گیری می کند و کشورهای مختلف را براساس آن رتبه بندی می کند.
مفهوم توسعه انسانی علاوه بر توجه به جنبه کمی رشد اقتصادی، تاکید بیشتری به جنبه های کیفی دارد. شالوده اصلی این مفهوم آن است که توسعه باید چیزی فراتر از افزایش درآمد و ثروت باشد و در این میان، شاخص HDI در صدد گسترش دامنه انتخاب ها و فرصت های انسان ها است.
شاخص توسعه انسانی معیاری است که ابعاد کلیدی توسعه انسانی را اندازه گیری می کند و این شاخص یک چشم انداز کلی از توسعه انسانی ارائه می دهد.
شاخص HDI تاکید می کند که رشد اقتصادی به تنهایی معیار توسعه نیست و باید افراد و توانایی های آن ها معیار نهایی برای ارزیابی توسعه یک کشور باشند.
شاخص HDI دارای سه بعد کلیدی است. به بیانی دیگر، HDI یک شاخص ترکیبی برای اندازه گیری میانگین پیشرفت در سه بعد اساسی بهداشت، آموزش و درآمد است.
سه بعد شاخص توسعه انسانی:
شاخص HDI میانگین هندسی شاخص های نرمال شده برای هر یک از سه بعد است که عبارتند از :
- زندگی طولانی و سالم
- دسترسی به آموزش مناسب
- استاندارد زندگی مناسب
زندگی طولانی و سالم:
اولین بعد شاخص HDI، زندگی طولانی و سالم است. شاخصی که برای اندا زه گیری این بعد استفاده می شود امید به زندگی است.
دسترسی به آموزش:
دومین بعد شاخص HDI دسترسی به آموزش است. این بعد با سال های مورد انتظار تحصیل کودکان در سن ورود به مدرسه و میانگین سال های تحصیل در جمعیت بزرگسال اندازه گیری می شود .
استاندارد زندگی مناسب:
بعد سوم شاخص HDI، استاندارد زندگی مناسب است. برای محاسبه این بعد از درآمد ناخالص ملی سرانه (GNI) استفاده می شود.
محاسبه شاخص توسعه منابع انسانی :
- بعد سلامت: این بعد با امید به زندگی در بدو تولد ارزیابی می شود.
- بعد آموزش: این بعد با میانگین سال های تحصیل برای بزرگسالان (۲۵ سال و بیشتر) و سال های مورد انتظار تحصیل برای کودکان در سن ورود به مدرسه اندازه گیری می شود.
- بعد استاندارد مناسب زندگی: این بعد با درآمد ناخالص ملی سرانه (GNI) سنجیده می شود.
مقادیر پایین HDI اغلب منعکس کننده درآمد سرانه پایین و سطوح بالای فقر انسانی هستند. کشورهای دارای پائین ترین درآمد سرانه در جهان تا حد زیادی در این بخش قرار می گیرند. هرچه از شاخص توسعه انسانی بالاتر می رود، به دنبال آن شاخص های بهداشت، آموزش و معیارهای استاندارد بهتر زندگی نیز بالاتر می روند.
شاخص HDI از برجسته ترین معیارهای توسعه انسانی در بین تحلیل گران و سیاست گذاران اقتصادی است. این شاخص با درجه توسعه یافتگی کشورها در ارتباط است. کشورهایی که در رتبه بندی سالانه سازمان ملل در رتبه های بالاتر قرار دارند، عمدتا کشورهای توسعه یافته امروزی هستند. همچنین کشورهایی که در رتبه بندی سازمان ملل در رده پائین تری قرار دارند تا حد زیادی کشورهای در حال توسعه، کمتر توسعه یافته و فقیر هستند.
در پایان می توان اشاره کرد که از مهم ترین شاخص هایی که در چند دهه اخیر برای ارزیابی توسعه انسانی ارائه شده است، شاخص HDI است. این شاخص نسبت به درآمد سرانه، دیدی جامع تر به توسعه انسانی دارد. این شاخص بر سه بعد آموزش، بهداشت و درآمد متمرکز است. شاخص HDI خلاصه مفیدی از دستاوردهای یک کشور در توسعه انسانی ارائه می دهد، اما معیار جامعی نیست. سازمان ملل شاخص های بیشتری را برای در نظر گرفتن سایر عوامل موثر بر توسعه ایجاد کرده است.
خلاصه گزارش دفتر برنامه توسعه سازمان ملل متحد در گزارش سال ۲۰۲۰ در خصوص شاخص توسعه انسانی :
در این گزارش رتبه بندی کشورها بر اساس شاخص هایی چون توسعه انسانی (صفر کمترین و یک بیشترین توسعه)، متوسط امید به زندگی بر حسب سال، سال های مورد انتظار تحصیل بر حسب سال، حداقل زمان تحصیل بر حسب سال و متوسط درآمد سرانه ناخالص ملی رده بندی شده اند.
بالاترین توسعه های انسانی:
۱- نروژ
شاخص توسعه انسانی: ۰.۹۵۷ واحد
متوسط امید به زندگی: ۸۲.۴ سال
سرانه تولید ناخالص داخلی: ۶۶ هزار و ۴۹۴ دلار
۲- ایرلند
شاخص توسعه انسانی: ۰.۹۵۵ واحد
متوسط امید به زندگی: ۸۲.۳ سال
سرانه تولید ناخالص داخلی: ۶۸ هزار و ۳۷۱ دلار
۳- سوییس
شاخص توسعه انسانی: ۰.۹۵۵ واحد
متوسط امید به زندگی: ۸۳.۸ سال
سرانه تولید ناخالص داخلی: ۶۹ هزار و ۳۹۴ دلار
۴- هنگ کنگ
شاخص توسعه انسانی: ۰.۹۴۹ واحد
متوسط امید به زندگی: ۸۴.۹ سال
سرانه تولید ناخالص داخلی: ۶۲ هزار و ۹۸۵ دلار
۵- ایسلند
شاخص توسعه انسانی: ۰.۹۴۹ واحد
متوسط امید به زندگی: ۸۳ سال
سرانه تولید ناخالص داخلی: ۵۴ هزار و ۶۸۲ دلار
بدترین وضعیت ها در جهان:
۱- نیجر
شاخص توسعه انسانی: ۰.۳۹۴ واحد
متوسط امید به زندگی: ۶۲.۴ سال
۲- جمهوری آفریقای مرکزی
شاخص توسعه انسانی: ۰.۳۹۷ واحد
متوسط امید به زندگی: ۵۳.۳ سال
۳- چاد
شاخص توسعه انسانی: ۰.۳۹۸ واحد
متوسط امید به زندگی: ۵۴.۲ سال
۴- سودان جنوبی
شاخص توسعه انسانی: ۰.۴۳۳ واحد
متوسط امید به زندگی: ۵۷.۹ سال
۵- بروندی
شاخص توسعه انسانی: ۰.۴۳۳ واحد
متوسط امید به زندگی: ۶۱.۶ سال
رتبه ایران :
ایران در این رده بندی پایین تر از کشورهای نظیر گرجستان، کویت و صربستان در رده هفتادم و بالاتر از کشورهای مکزیک، اوکراین، برزیل و چین قرار دارد. شاخص توسعه یافتگی ایران ۰.۷۸۳ واحد و متوسط امید به زندگی در آن ۷۶.۷ سال عنوان شده است. سرانه تولید ناخالص داخلی ایران نیز طبق این گزارش ۱۲ هزار و ۴۴۷ دلار است.
منبع : www.monajemi.ir