تاثیر سبک های فرزندپروری بر عزت نفس کودکان

مهم ترین و تاثیرگذارترین عامل در رشد شخصیت کودک، محیط خانه و تعامل کودک با افراد خانواده است. والدین از جنبه های مختلفی بر کودک خود تاثیر می گذارند. عزت نفس جزئی از خودپنداره فرد است که شامل جنبه های شناختی، رفتاری و عاطفی می باشد و عبارت است از درجه تصویب، تایید و ارزشی که یک انسان نسبت به خود احساس می کند. پژوهش های انجام شده در زمینه عزت نفس نشان داده اند که عزت نفس در تعامل با دیگران به خصوص افراد مهم زندگی و به ویژه والدین در دوران کودکی ایجاد می شود.

روانشناسان رشد همواره به چگونگی تاثیر روش های تربیت والدین بر رشد کودک علاقه مند بوده اند. یکی از مهم ترین مباحث در این حوزه، فرزندپروری است. فرزندپروری، فعالیت پیچیده ای شامل روش ها و رفتارهای ویژه ای است که به طور مجزا یا در تعامل با یکدیگر بر رشد کودک تاثیر می گذارند. در این یادداشت به بررسی تاثیر سه سبک فرزندپروری مقتدرانه، سهلگیرانه و مستبدانه بر عزت نفس کودکان می پردازیم. ابتدا به صورت مختصر سبک ها را شرح می دهیم: در سبک تربیتی مقتدرانه والدین رابطه گرم و صمیمی با فرزندان خود دارند. آن ها ضمن کنترل منطقی فرزندان، توقعات منطقی و عاقلانه دارند. احساس و عقیده کودک را در امور مختلف جویا می شوند و در برابر اعمال او واکنش مناسب نشان می دهند. در سبک فرزندپروری سهلگیرانه والدین فرزندان خود را کنترل نمی کنند و از آن ها توقعی ندارند، در امور خانه نظم و ترتیب حاکم نیست. والدین در تشویق و تنبیه فرزند خود جدی نیستند و از آن ها توقع رفتار عاقلانه ندارند. آن ها به فرزندان خود استقلال و اتکا به نفس را یاد نمی دهند. در سبک فرزندپروری مستبدانه والدین بیشتر بر اعمال قدرت و انضباط اجباری تاکید دارند و با فرزندان خود کمتر گرم و صمیمی رفتار می کنند. آن ها به فرزندان شان اجازه مخالفت با تصمیمات و قواعد خود را نمی دهند. هر یک از سبک های فرزندپروری به طور جداگانه می توانند پیامدهای متفاوتی برای افراد به دنبال داشته باشند. نتایج پژوهش ها نشان می دهند که شیوه فرزندپروری مقتدرانه سبب افزایش عزت نفس کودکان و نوجوانان می شود. در خانواده هایی که والدین با روش تربیتی مقتدرانه با فرزندان خود ارتباط دارند، افراد خانواده به صورت دوستانه به اظهار نظرهای خود می پردازند و دیگر اعضای خانواده نیز به گفته های آن ها گوش فرا می دهند و این احساس ابراز وجود کردن و شنیده شدن، زمینه های ایجاد عزت نفس سالم را در تک تک افراد خانواده مهیا می کند. در سبک فرزندپروری مستبدانه والدین برای تحقق اهداف تربیتی خود، به تنبیه کردن و فشار وارد آوردن به کودک متوسل می شوند و ارتباط کلامی خیلی کمی با کودک و نوجوان خود دارند. این فرزندان عمدتا گوشه گیر و مضطرب هستند و با خصومت واکنش نشان می دهند. فرزندانی که در خانواده های مستبد رشد می کنند از کمبود عزت نفس رنج می برند. در خانواده های با سبک فرزندپروری سهلگیرانه، والدین گاهی مهربان هستند و نظم، ترتیب و قانون اندکی در محیط خانه بر افراد خانواده حاکم است. فرزندان در چنین خانواده هایی به علت هرج و مرج، دچار نوعی تزلزل روحی می شوند و آنها نسبت به همدیگر و حتی در مقابل عملکرد خود احساس مسئولیت نمی کنند. افرادی که در این نوع خانواده رشد می کنند، از عزت نفس پایینی برخوردارند و همچنین در مقابل فشارهای روانی دچار مشکل می شوند. 

نرگس ممبینی

کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی