آموزش تاب آوری برای معتادان میتواند زندگی دوباره باشد

وابستگی به مواد مخدر ممکن است با یک اختلال روان پزشکی نیز همراه باشد

آموزش تاب آوری علاوه بر درمان و پیشگیری میتواند موجب ارتقای کیفیت زندگی معتادان باشد آموزش تاب آوری علاوه بر درمان و پیشگیری میتواند موجب ارتقای کیفیت زندگی معتادان باشد

آموزش تاب آوری برای معتادان میتواند زندگی دوباره باشد
آموزش تاب آوری علاوه بر درمان و پیشگیری میتواند موجب ارتقای کیفیت زندگی معتادان باشد وابستگی به مواد مخدر ممکن است  با یک اختلال روان پزشکی نیز همراه باشد .
 به گزارش میگنا مریم فرجی روانشناس ومشاور خانواده نوشت :تاب آوری در مواجهه با گرفتاریها یک روش مقابله ای کارآمد و موثراست تاب آوری یا مقابله مثبت با مشکلات میتواند راه حلی سرشار از امید باشد لذا به استناد برخی مطالعات آموزش مهارت های مقابله ای در پیشگیری از عود و افزایش تاب آوری در افراد وابسته به مواد موثر است( جعفری و همکاران ، 1388).

اعتیاد به مواد مخدر به عنوان جدی­ترین مساله اجتماعی ایران، وجوه مختلف جامعه­شناسی، روان­شناسی، حقوقی، سیاسی و ... دارد. به اعتقاد تحلیل­گران اجتماعی، اعتیاد به مواد مخدر، به­عنوان یکی از مسائل پیچیده اجتماعی درعصر حاضر است که زمینه ساز بروز بسیاری از آسیب ها و انحرافات اجتماعی می­باشد.
 به عبارت دیگر رابطه اعتیاد با مسائل اجتماعی ارتباطی دو جانبه است؛ از یک­سو اعتیاد، جامعه را به رکود و انحطاط می­کشاند و از سوی دیگر پدیده­ای است که ریشه در مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه داردبا این وجود برخی مطالعات نشان داده اند که افراد غیرمعتاد به طور معناداری دارای تاب آوری بالاتر نسبت به گروه های معتاد و بهبودیافته هستند(حسینی المدنی و همکاران ، 1390).

 اعتیاد گرایش فرد را به اصول اخلاقی و معنوی و ارزش­های اجتماعی کاهش می­دهد به­طوری که آسیب شناسان اجتماعی، اعتیاد را به مثابه «جنگ شیمیایی خانگی» و «جنگ بدون مرز» می دانند (رحیمی موقر، 1375).
سازمان بهداشت جهانی مساله مواد مخدر، اعم از تولید، انتقال، توزیع و مصرف را در کنار سه مساله جهانی دیگر یعنی تولید و انباشت سلاح­های کشتار جمعی، آلودگی محیط زیست، فقر و شکاف طبقاتی، از جمله مسائل اساسی شمرده است که حیات بشری را در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در عرصه جهانی مورد تهدید و چالش جدی قرار می­دهد

ضرورت شناخت ابعاد و سطوح این مساله اجتماعی زمانی عمیق­تر درک می­شود که بدانیم پدیده اعتیاد، متاثر از توسعه فن­آوری­های ارتباطی و رایانه­ای و باند­های مافیایی و دست­ های پنهان است و از چنان پیچیدگی­هایی برخوردار شده که سازمان ملل متحد آن را از جرایم سازمان یافته تلقی و اقدام به صدور کنوانسیون­ها و پروتکل­های مختلف برای مقابله با آن نموده است(شعاع کاظمی،1384).

 یکی از مهم ترین استراتژی ها در پیشگیری از اعتیاد تغییر نگرش های مثبت و تثبیت نگرش های منفی نسبت به مصرف مواد مخدر است، نگرش یعنی باورهای فرد در مورد نتیجه و عاقبت هر کار و ارزشی که فرد برای این نتیجه قائل است نگرش ها دلایل منطقی بروز رفتارهای هر فرد خاص می باشد
گرایش مثبت و تمایل میتواند هم در اعتیاد پذیری و هم در درمان بیماری موثر باشد در طول چند دهه گذشته، پژوهش ها در خصوص سوء مصرف و وابستگی به مواد، از نگاه صرف به عوامل خطرآفرین به سوی عوامل حفاظتی تغییر جهت داده است( کرد میرزاده و همکاران ).


عوامل بسیاری بر نگرش افراد تاثیر می گذارند، یکی از این عوامل دانش و اطلاعات فرد در حوزه های مختلف می باشد، لذا طبق مطالعات صورت گرفته مشخص شده است افرادی که نسبت به مواد مخدر نگرش ها و باورهای مثبت دارند احتمال مصرف واعتیادشان بیشتر از کسانی است که نگرش های منفی یا خنثی دارند .بر همین اساس تغییر نگرش ها از خنثی به منفی آسانتر از تغییر نگرش ها از مثبت به منفی است.به همین دلیل افرادی که سیگاری نیستند بیشتر از سیگاری ها به مضرات سیگار توجه دارند(گلزاری و همکاران،1387).
 در پیشگیری از عود و درمان شخص سوء مصرف کننده ی مواد شناخت عوامل روان شناختی و ویژگی های شخصیتی نیز اهمیت ویژه ای دارد، به همین دلیل انجمن روان شناختی آمریکا درمان های روانی اجتماعی را از مولفه های اساسی هر نوع برنامه ی درمانی سوء مصرف مواد در نظر
.خصوصیات روانی شخصیتی معتادان به مواد مخدر، صرفا ناشی از مواد مخدر نیست بلکه اکثر معتادان قبل از اعتیاد دارای نارسایی های روانی و شخصیتی عدیده ای بوده اند که بعد از اعتیاد به صورت مخرب تری ظاهر وتشدید می شود. لذا مساله ی معتاد، تنها مواد مخدر نیست بلکه در اصل رابطه ی متقابل شخصیت او و اعتیاد مطرح است(هژیر،1376
حدود 90 درصد وابستگان به مواد مخدر، مبتلا به یک اختلال روان پزشکی همزمان می باشند. شایعترین تشخیص های روان پزشکی همراه شامل اختلال افسردگی اساسی، اختلالات ناشی از مصرف الکل، اختلال شخصیت ضد اجتماعی و اختلال اضطرابی می باشد و حدود 15درصد وابستگان به مواد مخدر حداقل یکبار در طول عمر خود مبادرت به خود کشی می کنند

مطالعه نقش ژنتیک در سوء مصرف مواد، معطوف به تعیین تاثیر نسبی وراثت است. پژوهش ژنتیکی تقریبا به طور جامعی بر روی سوء مصرف الکل تمرکز دارد، چون سوء مصرف الکل هم قانونی است هم شایع. امکان وجود زمینه ژنتیکی در مورد سایر اشکال سوء مصرف مواد تنها به تازگی مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعات انسانی آشکارا نشان داده اند که خطر سوء مصرف الکل و احتمالا مواد ژنی است

اگرچه میدانیم نظریه روان کاوی، استفاده از مواد مخدر را نشانه روان رنجوری هایی می داند که خودشان را در هنگام بلوغ نشان می دهند.

 ما می دانیم که نوجوانان معمولی مراحلی از ملامت، اضطراب، خشم، ناکامی و حتی افسردگی کوتاه مدت را می گذرانند. یکی از مشخصه های نوجوانان، تغییرات سریع و فراگیر، تقریبا در همه جنبه های زندگی است که این خود به فشار روانی بسیار زیادی منجر می گردد
مطالعات نشان داده است که این عوامل به همراه گروه همسال در کشاندن نوجوانان به مصرف مواد نقش دارند. یک نوجوان معمولی مانند یک بزرگسال، تجربه کافی برای رویارو شدن با احساسات ناشی از فشارهای روانی- اجتماعی را ندارد.
همه افراد در طول زندگی خود با استرس رو به رو می شوند. زندگی بدون استرس یعنی مرگ. انسان در همه ی شرایط تحت استرس قرار دارد، ولی گاهی امکان دارد یک استرس بیماری زا و مشکل زا شود، این مساله بستگی به مقابله های فرد دارد. منظور از مقابله، کوشش ها و تلاش هایی است که فرد انجام می دهد تا استرس را از میان بردارد، برطرف کند، یا به حداقل رساند و یا تحمل کند. دقت داشته باشید که ما همیشه نمی توانیم منبع استرس را از میان برداریم، بلکه در مواردی باید آن را کاهش دهیم و در مواردی هم باید استرس را تحمل کنیم. در این موارد باید سعی شود تا استرس های ناشی از این اختلاف را کاهش دهیم و یا به صورتی تحمل کنیم تا کمتر آزاردهنده شود
 توانایی ویژه که میتواند در این میان مطرح باشد ذهن آگاهی است مطالعات داخلی نشان داده است که اثربخشی آموزش ذهن ­آگاهی بر خودکارآمدی اجتماعی و تاب­ آوری  مثبت و معنا دارست (پشت یافته و دریکوند ، 1397) . لذا به نظر منطقی میرسد  که تاثیر آموزش ذهن­ آگاهی بر افزایش خودکارآمدی اجتماعی و تاب­ آوری در درمان اعتیاد مد نظر قرار گیرد و مشاوران، درمانگران و روانشناسان بالینی  میتوانند از روش مذکور برای افزایش خودکارآمدی اجتماعی و تاب­ آوری در این افراد استفاده کنند.

یکی از عوامل شخصیتی که ارزیابی آن در تبیین آمادگی به اعتیاد منطقی به نظر می رسد، سبک های مقابله ای با فشار روانی است. سبک های مقابله به عنوان تلاش های رفتاری و شناختی افراد به منظور فائق آمدن بر یک عامل فشار زای درونی یا بیرونی (متمرکز بر مسئله)،یا ایجاد تسکین هیجانی و عاطفی(متمرکز بر هیجان)، تعریف شده است. همچنین سبک های مقابله با فشار روانی می تواندرویداد های تنیدگی زا را تحت تاثیر قرار داده و چگونگی برخورد با آن ها را تعیین کنند
کوشش های مقابله ای گاه به صورت انجام دادن کار، فعالیت و اقدام خاصی است و گاه به صورت انجام دادن فعالیت های ذهنی و درون روانی است. به این ترتیب می توان گفت که دو نوع مقابله وجود دارد: مقابله های مساله مدار و مقابله های هیجان مدار، در اکثر موارد ضروری و سالم است که هر دو نوع مقابله با هم مورد استفاده قرار گیرند.
تاب آوری میتواند مقابله ای کار آمد و موثر باشد تاب آوری یک راه حل امیدبخش و خوشایند است زیرا سرانجام سختی ها و شرایط بد دوران کودکی می تواند بالقوه ویرانگر و ناامید کننده باشد. شواهد روشنی در مورد وجود رابطه میان وقایع ناخوشایند و سختی زندگی در دوران کودکی با بروز اختلالات روانی در سال های بعدی زندگی وجود دارد که از این اختلالات می توان افسردگی، سوء مصرف مواد و خودکشی را نام برد
آموزش تاب آوری نه تنها بر درمان بیماری اعتیاد بلکه در ارتقا کیفیت زندگی معتادان هم میتواند مفید و موثر واقع شود لذا به نظر میرسد آموزش تاب آوری جهت افزایش ارتقای کیفیت زندگی معتادان گزینه ای مناسب است .