نگاهی به موانع نکاح در ایران!

امیرحسین صفدری پژوهشگر علم حقوق

نگاهی به موانع نکاح در ایران! 

در عده بودن زن هم یکی دیگر از موانع نکاح محسوب می شود، در ماده 1150 قانون مدنی قانونگذار می گوید: عده عبارت است از مدتی که تا انقضای آن زنی که عقد نکاح او منحل شده است نمی تواند شوهر دیگر اختیار کند. و مطابق ماده 1151 قانون مدنی: عده طلاق و عده فسخ نکاح سه طهر است، مگر این که زن با انقضای سن عادات زنانگی نبیند که در این صورت عده او سه ماه است. قانونگذار ما در ماده 1152 قانون مدنی می گوید: عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضای آن در مورد نکاح منقطع در غیر حامل دو طهر است، مگر این که زن با انقضای سن عادت زنانگی نبیند که در این صورت 45 روز است.

اما عده دارای اقسامی می باشد:

 1. عده وفات مطابق ماده ۱۱۵۴ قانون مدنی: عده وفات چه در دائم چه در منقطع در هر حال چهار ماه و ده روز است.

 2. عده زن آبستن، مطابق ماده ۱۱۵۳ قانون مدنی: تا وضع حمل است.

 3. اما زنانی که عده طلاق ندارند برابر ماده 1155 قانون مدنی: زنی که بین او و شوهر خود نزدیکی واقع نشده و همچنین یائسه نه عده طلاق دارد و نه عده فسخ نکاح، ولی عده وفات در هر مورد باید رعایت شود. 

برابر ماده 1156 قانون مدنی عده زنی که شوهر او غایب مفقود الاثر بوده و حاکم او را طلاق داده باشد باید از تاریخ طلاق عده وفات نگهدارد. و برابر ماده 1157 قانون مدنی زنی که به شبهه با کسی نزدیکی کند باید عده طلاق نگه دارد.

قرابت یکی دیگر از موانع نکاح محسوب می شود، قرابت به زبان ساده یعنی رابطه خویشاوندی نزدیک که نکاح با آنها به علت محرم بودنشان ممنوع است. ازدواج با خویشان نزدیک هم از نظر فیزیولوژی ضرر دارد و هم از نظر عرفی و اخلاقی ازدواج با خویشان نزدیک منفور و محکوم است. 

محارم بر سه دسته اند: محارم نسبی، محارم سببی و محارم رضاعی. محارم نسبی مطابق ماده ۱۰۴۵ قانون مدنی مشخص شده اند و محارم سببی مطابق ماده 1047 تا 1049 مشخص شده اند و محارم رضاعی هم در ماده 1046 مشخص شده اند. و در ماده 1048 قانون مدنی گفته شده جمع بین دو خواهر ممنوع است، اگر چه به عقد منقطع باشد.

مطلقه بودن به سه طلاق و نه طلاق مطابق ماده ۱۰۵۷ قانون مدنی در موانع نکاح می گوید: زنی که سه مرتبه متوالی زوجه یک نفر بوده و مطلقه شده، بر آن مرد حرام می شود مگر اینکه به عقد دائم مرد دیگری درآمده و پس از وقوع نزدیکی با او به واسطه طلاق یا فسخ یا فوت، فراق حاصل شده باشد، می تواند با همسر قبلی خود دوباره ازدواج کند. لذا قانونگذار به پیروی از فقه اسلامی و مطابق با ماده 1058 قانون مدنی می گوید: زن هر شخصی که به نه طلاق که شش تای آن عدی است مطلقه شده باشد، بر آن شخص حرام موبد می شود.

کفر یکی دیگر از موانع نکاح است که به معنی بی دینی می باشد. در قانون مدنی ما هم در ماده 1059 قانونگذار می گوید: نکاح مسلمه با غیر مسلم جایز نیست. اما در خصوص ازدواج مرد مسلمان با زن غیرمسلمان قانون مدنی سکوت کرده است ولی ظاهر امر این است که در فقه اسلامی نکاح مرد مسلمان با زن کتابیه مجاز است.

لعان هم یکی دیگر از موانع نکاح محسوب می شود لعان در لغت یعنی نفرین کردن به یکدیگر و قانونگذار در ماده1052 قانون مدنی می گوید: تفریقی که با لعان حاصل می شود موجب حرمت ابدی است. احرام هم یکی دیگر از موانع نکاح محسوب می شود که قانونگذار ما در ماده ۱۰۵۳ قانون مدنی در این زمینه می گوید: عقد در حال احرام باطل است و با علم به حرمت موجب حرمت ابدی است.

خارجی بودن یکی دیگر از موانع نکاح می باشد که در قانون بیان شده به طوری که قانونگذار ما در مواد 1060و1061 در این خصوص به ترتیب می گوید: ازدواج زن ایرانی با تبعه ی خارجه در مواردی هم که مانع قانونی ندارد موکول به اجازه ی مخصوص از طرف دولت است. دولت می تواند ازدواج بعضی از مستخدمین و مامورین رسمی و محصلین دولتی را با زنی که تبعه خارجه باشد موکول به اجازه ی مخصوص نماید.