نفوذ نابرابری به مقاصد گردشگری: نتیجه شتابزدگی در هوشمندسازی گردشگری

گردشگری را می­توان از جمله صنایعی به حساب آورد که طی ادوار مختلف، با تغییرات متفاوتی در مفهوم، دسترسی، گفتمان و جنبه صوری مواجه شده است. یکی از تغییرات شگرف و بی­سابقه در این صنعت که با ظهور اینترنت اشیاء[1]نمایان شده است،هوشمندسازی آن است. هوشمندسازی پدیده­ای است فناور­محور و توسعه­گرا که در بستر اجتماع تبلور می­یابد بدین ترتیب نمی­توان آن را از اجتماع و خصوصیات آن جدا کرد(زنگویی و همکاران، 1400: 337). ظهور گفتمان گردشگری هوشمند در عرصه جهانی، نیز برخاسته از پذیرش و بهره­مندی افراد از تکنولوژی­ها و فناوری­های ارتباطی و اطلاعاتی در سایر عرصه­ها است.هدف از هوشمندسازی گردشگری را می­توان کاهش آثار سوء گردشگری بر جوامع مقصد به واسطه برنامه­ریزی آگاهانه و هوشمندانه تلقی کرد(کنتگین، 2020 به نقل از طاقتی احسن و همکاران، 1402: 6). بدیهی است تحقق این شکل از گردشگری علاوه بر کاهش آثار سوء گردشگری انبوه بر محیط زیست، فرهنگ و اقتصاد جامعه میزبان می­تواند آثار مثبت و شایان توجه دیگری را به همراه داشته باشد که دسترس­پذیری/ تحقق گردشگری در دسترس، کاهش هزینه­های سفر، یکپارچه­سازی اطلاعات، بهبود ابعاد مقصد گردشگری، بهبود کارآمدی، کارایی و بهره­وری از جمله آن­ها است.

با این همه نباید از خاطر برد تحقق این آثار مثبت در جامعه مقصد و همچنین بهره­مندی گردشگران از آن­ها در گروی فراهم آوردن بستر­های مورد نیاز این شکل از گردشگری و آمادگی مقصد و جامعه مقصد برای بهره­مندی از ان است.با توجه به شرایط موجود می­توان بستر­های مورد نیاز تحقق گردشگری هوشمند را در عواملی چون یکپارچه­سازی اطلاعات، خدمات ابری، موتور جستجوی هوشمند، توانمند­سازی جامعه به منظور استفاده از خدمات هوشمند، حکمرانی هوشمند، محیط زیست هوشمند و....جست. همچنین واسط کاربری، مدلسازی سریع، سرویس­محوری و... از جمله پیشایند­های قابل توجه این شکل از گردشگری اند. مقیاس­پذیری، قوانین حمایت­کننده از خدمات هوشمند، یکپارچه­سازی خدمات هوشمند، دسترس­پذیری سازه­های مرتبط با بهره­مندی از خدمات هوشمند و.... را می­توان در زمره مداخله­گر­های تحقق گردشگری هوشمند به شمار آورد. به طور کلی به منظور تحقق تام و پایدار گردشگری هوشمند در مقصد لازم است زمینه­سازی دقیق و متقنی صورت پذیرد.

شتابزدگی مقاصد گردشگری برای تجربه هوشمند­سازی گردشگری بدون تحقق زیرساخت­ها و بستر­ها علاوه بر آن که نمی­تواند سیاستگذاران و برنامه­ریزان را به هدف مورد نظر سوق دهد، می­تواند به آسیب­ها و مسائل اجتماعی دیگری در مقصد منتهی شود. بدیهی است همپایی و همسویی با فرآیند سریع جهانی شدن و کشور­های توسعه­یافته می­تواند نشانی از موفقیت کشور­ها در برنامه­های توسعه باشد اما شتابزدگی و تقلید صرف و بدون برنامه از این کشور­ها می­تواند منجر به وارد شدن آسیب­های سوء، نامیمون و غیر قابل جبرانی به مقاصد و مردمان آن شود. در خصوص دستیابی ایران به پروژه هوشمندسازی گردشگری نیز باید احتیاط کرد چرا که به نظر می­رسد طی سال­های اخیر پروژه هوشمندسازی با اشتیاق و البته شتابزدگی قابل توجهی از سوی مدیران و مسئولان مربوط به شهروندان و گردشگران وعده داده شده است در حالی که طی این سال­ها به بستر­ها و پیشران­های آن کمتر توجهی مبذول شده است. به عنوان مثال دستیابی به ساختار شهر هوشمند[2] که اساس و تکیه­گاهی برای ایجاد نظام گردشگری هوشمند در سطح مفهومی و عملی به شمار می­رود، همچنان به صورت یکپارچه و جامعی در تمامی مقاصد گردشگری کشور محقق نشده است. علاوه بر آن بدیهی است که عدم تحقق الزامات به صورت یکپارچه در مقاصد گردشگری هوشمند می­تواند ضمن به خطر انداختن پایداری این شکل از گردشگری، به افزایش نابرابری­های فضایی، نابرابری در دستیابی به امکانات و موهبت­های حاصل از ورود گردشگران به مقصد منجر شود. بدین ترتیب به نظر می­رسد لازم است به منظور پیشگیری از اسیب­هایی چون نابرابری، بی­ثباتی و... پیش از تحقق هوشمندسازی در گردشگری، به تحقق تام، یکپارچه و جامع الزامات و پیشران­های آن همت گمارده شود.

منابع:

زنگوئی، فرنوش، خرازی محمدوندی آذر، زهرا، و صالحی صدقیانی، جمشید. (1401). هوشمندسازی صنعت گردشگری ایران: تاکیدی بر توانمندسازی اجتماعی و فرهنگی. مطالعات اجتماعی گردشگری، 10(19 )، 335-368. SID. https://sid.ir/paper/1004956/fa

طاقتی احسن، نصرت الله و سلطانی فر، محمد و سجادی جاغرق، سیدعبدالله و عباس پور، عباس و فرهنگی، علی اکبر،1402،ارائه مدل گردشگری هوشمند با عاملیت رسانه های اجتماعی (موردکاوی: همدان). گردشگری و اوقات فراغت.8(16). 1-25.

[1] Internet of Things

[2] Smart City