عصر اطلاعات: ارزیابی ویژگی ها و تحولات جامعه شبکه ای؛ به عنوان یک مفهوم پایه در تحولات اجتماعی و فرهنگی

عصر اطلاعات:

ارزیابی ویژگی ها و تحولات جامعه شبکه ای؛ به عنوان یک مفهوم پایه در تحولات اجتماعی و فرهنگی

1. قطبی شدن و طرد اجتماعی:

فرآیند های جهانی شدن، شبکه سازی کسب و کار، و فردی کردن کار در عصر اطلاعات سازمان ها و نهاد های اجتماعی ای را که در عصر صنعتی کارگران را نمایندگی و محافظت می کردند تضعیف کرده است __ در این میان، به ویژه از قدرت اتحادیه های کارگری و دولن رفاه کاسته شده است. به همین سیاق، کارگران هر کدام بسته به رابطه ای که با مدیریت و بازار دارند بیش از پیش به حال خود رها شده اند.

مهارت و تحصیلات، که البته مدام تعریفشان تغییر می کند، به عواملی حیاتی در ارزش گذاری و ارزش زدایی از افراد در بازار کار تبدیل شده اند. حتی کارگران با مهارت و با دانش نیز به واسطه تبعیض های مبتنی بر سن و جنسیت و سلامتی و یه به خطر ناتوانی شان در تطبیق با کار یا موقعیتی مشخص با خطر اخراج مواجه می شوند.

این روند ها باعث شده است بیشتر کشورهای جهان، و به ویژه کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی و در راسشان آمریکا و انگلیس، به سرعت به سمت نابرابری و قطبی شدن اجتماعی و طرد اجتماعی فزاینده حرکت کنند. ما با انباشت ثروت روزافزونی برای بالا دستان و فقری فزاینده برای پایین دستان روبه روییم.

2. فرهنگ مجازیت واقعی:

با نظر انداختن به حوزه فرهنگ، به برآمدن الگویی مشابه از شبکه سازی، منعطف سازی، و ارتباطات نمادین زودگذر بر می خوریم، فرهنگی که حول رسانه های الکترونیک و از جمله شبکه های ارتباطی رایانه ای سازمان یافته اند.

رسانه ها به شکل غیر قابل باوری متنوع اند به بخش های مشخصی از مخاطبان و برای حال و هوای مشخصی از آنان پیام هایی هدفمند ارسال می کنند.

بنابراین، به جای حرکت به سمت دهکده جهانی، ما به سوی تولید انبوه کلبه های سفارشی ساز(customized) در حرکتیم. گرچه از سویی با تمرکز انحصار گرایانه گروه های چند رسانه ای در جای جای جهان رو به روییم.

از سوی دیگر تکه تکه شدن بازار و فزونی مشارکت افراد و تعاملشان با یکدیگر موجب می شود یک دستی مخاطبان توده ای در هم بشکند. این فرایندها آنچه را من فرهنگ مجازیت واقعی(The Culture Of Real Virtuality) می خوانم شکل می دهد. هنگامی که محیط نمادین ما درون این فرامتن همه گیر و منعطف و متنوع ساخت می یابد و ما هر روزه بر اساس آن جهت یابی می کنیم، خصلت مجازی این متن و نمادهایی که بر اساس آنها زیست و مراوده می کنیم به واقعیت ما بدل می شود ما با مجازیت واقعی و نه واقعیت مجازی روبرویم.

3. سیاست:

فروبستگی ارتباطات در فضای رسانه های انعطاف پذیر فقط در فرهنگ اثر نمی گذارد، بلکه بر سیاست نیز تاثیرات بنیادین دارد.

تحلیل پیشنهادی من از این قرار است:

◉ مردم امروزه اطلاعاتی را که عقاید سیاسی و ساختار رفتارشان را شکل می دهند تا حد بسیار زیادی از رسانه ها، به ویژه رادیو تلویزیون، دریافت می کنند.

◉ سیاست در عصر رسانه ناگزیر پیام ها/پیشنهادهای خودر را ساده سازی می کند.

◉ ساده ترین پیام یک تصویر است و ساده ترین تصویر تصویر یک فرد است. رقابت های سیاسی حول شخصی کردن سیاست می گردد.

◉ موثرترین سلاح سیاسی پیام های منفی اند و موثرترین پیام منفی ترور شخصیتی رقیب است.

◉ بازاریابی سیاسی(Political Marketing) ابزاری حیاتی برای پیروزی در رقابت های سیاسی در کشورهای دموکراتیک است. ابزارهای این بازاریابی در عصر اطلاعات عبارت اند از تبلیغات رسانه ای، تماس های تلفنی، ارسال بسته های هدفمند، تصویرسازی، تخریب تصویری، کنترل تصویر، حضور در رسانه ها، حضور در صحنه های عمومی، و نظایر این ها. بنابراین بازاریابی سیاسی به شدت پر خرج است، بسیار بیشتر از سیاست سنتی احزاب. به همین دلیل است که ساز و کارهای [سنتی]تامین مالی برای فعالیت سیاسی از دور خارج شده اند و در عوض احزاب از دسترسی شان به قدرت استفاده می کنند تا منابعی برای ماندن در قدرت یا بازگشت به قدرت فراهم آورند.

4. نتیجه گیری: جامعه شبکه ای

با این اوصاف جامعه شبکه ای چیست؟ جامعه ای است که کارکردها و فرایندهای غالبش حول شبکه ها ساخت می یابد. متاخرترین ظهور و بروز چنین جامعه ای جامعه سرمایه دارانه است. در واقع، ما بیش از هر زمان دیگری در جهان سرمایه دارانه زندگی می کنیم.

جامعه شبکه ای محصول فناوری اطلاعات نیست، اما بدون انقلاب فناوری اطلاعات جامعه شبکه ای نمی توانست چنین شکل اجتماعی جامع و فراگیری بیابد و برای پیوند زدن یا جداسازی تمام عرصه های فعالیت بشر دست به کار شود.

ریشه تمام اتفاقات مهم در جامعه امروز در منطقه شبکه ای است. با استفاده از این منطق است که:

◉ جریان های سرمایه می توانند کنترل ها را دور بزنند.

◉ نیروی کار منفرد، برون سپاری، و به پیمانکاران دست دوم سپرده شده است.

◉ ارتباطات هم زمان جهانی و شخصی سازی شده اند.

◉ افراد و مناطقی با عنوان ارزشمند در کانون توجه قرار گرفته و بقیه به عنوان بی ارزش از گردونه خارج شده اند.

پویایی های شبکه بی وقفه جامعه را به سوی خلاصی از محدودیت ها و کنترل هایش سوق می دهد، به سوی سرکوب بی پایان و بازسازی ارزش ها و نهادهایش، به سوی یک ابر جامعه، به سوی بازآرایی پیاپی نهادها و سازمان های انسانی.

محمدصالح تردستی | 20 دی ماه 1402