مطالعه تطبیقی اصول سیاستگذاری رسانه ای در کشورهای اتحادیه اروپا و کشورهای منطقه خاورمیانه
سیاستگذاری رسانه ای درکشورهای اتحادیه اروپا بر پایه اصول دموکراسی ، آزادی بیان و استقلال فکری بنا شده است و این اصول در قالب قوانین مشترک و مقررات ملی به اجرا درمی آیند، به گونه ای که رسانه ها هم ابزار اطلاع رسانی و هم مکانیزم نظارت بر قدرت سیاسی محسوب می شوند، در حالی که در کشورهای خاورمیانه سیاستگذاری رسانه ای بیشتر تحت تاثیر ساختارهای سیاسی متمرکز، ملاحظات امنیتی و مدیریت دولتی قرار دارد و رسانه ها اغلب به عنوان ابزار کنترل اجتماعی عمل می کنند، این تفاوت بنیادی باعث می شود که مسیر توسعه رسانه ها در دو منطقه کاملا متفاوت باشد.
از منظرحقوقی، اتحادیه اروپا چارچوب های مشترکی مانند منشور حقوق بنیادین و مقررات ضدانحصار دارد که هدفشان تضمین تنوع رسانه ای و جلوگیری از تمرکز مالکیت است، همچنین نهادهای مستقل نظارتی در سطح ملی و اروپایی وظیفه دارند تا از توازن میان آزادی و مسئولیت رسانه ها دفاع کنند ، در حالی که در خاورمیانه قوانین رسانه ای بیشتر بر محدودسازی و نظارت بر تولید و تحلیل محتوا متمرکز هستند و استقلال نهادی در بسیاری از کشورها محدود است.
از نظر اقتصادی ، اتحادیه اروپا سیاست های حمایتی برای رسانه های عمومی و خصوصی دارد و تلاش می کند با یارانه ها و قوانین ضدانحصار از بقای رسانه های کوچک و محلی حمایت کند، در حالی که در خاورمیانه اقتصاد رسانه ای به شدت وابسته به دولت یا سرمایه گذاران نزدیک به قدرت سیاسی است و همین امر موجب کاهش استقلال رسانه ها و محدود شدن رقابت آزاد می شود، به ویژه در کشورهایی که رسانه های بزرگ تحت مالکیت مستقیم دولت هستند.
از نظر فناوری ، اتحادیه اروپا با سیاست های دیجیتال مشترک به دنبال تنظیم فضای آنلاین ، مقابله با اخبار جعلی و تضمین حریم خصوصی کاربران است و مقرراتی مانند قانون خدمات دیجیتال نمونه ای از این رویکرد است، اما در خاورمیانه سیاستگذاری دیجیتال بیشتر بر کنترل فضای مجازی ، محدودسازی دسترسی و نظارت بر فعالیت های کاربران تمرکز دارد و این امر باعث می شود که رسانه های آنلاین در این منطقه کمتر بتوانند نقش مستقل ایفا کنند، به ویژه در کشورهایی که فیلترینگ و محدودیت های شدید اینترنت وجود دارد.
از نظر فرهنگی ، اتحادیه اروپا به دنبال تقویت هویت مشترک اروپایی در کنار احترام به تنوع ملی و زبانی است و رسانه ها نقش مهمی در شکل دهی به این هویت ایفا می کنند ، در حالی که در خاورمیانه رسانه ها اغلب بازتاب دهنده گفتمان های ملی گرایانه، مذهبی یا دولتی هستند و کمتر به ایجاد فضای مشترک منطقه ای می پردازند ، این تفاوت فرهنگی باعث می شود که رسانه ها در اروپا بیشتر به سمت ایجاد همگرایی حرکت کنند و در خاورمیانه بیشتر به سمت بازتولید شکاف های اجتماعی.
از نظر نهادی، اتحادیه اروپا دارای ساختارهای تنظیم گر مستقل است که وظیفه دارند میان آزادی رسانه ها و مسئولیت اجتماعی آنها تعادل برقرار کنند، در حالی که در خاورمیانه نهادهای تنظیم گر اغلب وابسته به دولت هستند و بیشتر نقش کنترل و نظارت دارند تا حمایت از استقلال رسانه ها.
از نظر اجتماعی، در اروپا رسانه ها به عنوان ابزار شکل دهی به افکار عمومی آزاد عمل می کنند و شهروندان می توانند از طریق رسانه ها به اطلاعات متنوع و مستقل دسترسی داشته باشند، در حالی که در خاورمیانه رسانه ها اغلب بازتاب دهنده دیدگاه های رسمی یا حکومتی هستند . این تفاوت بر کیفیت افکار عمومی و سطح مشارکت اجتماعی در دو منطقه تاثیر مستقیم دارد.
مطالعه تطبیقی نشان می دهد که اتحادیه اروپا با رویکردی مبتنی بر دموکراسی، تنوع و تنظیم مستقل رسانه ها حرکت می کند، در حالی که خاورمیانه بیشتر تحت سلطه سیاست های متمرکز، کنترل دولتی و ملاحظات امنیتی است و این تفاوت ها نه تنها بر کیفیت و استقلال رسانه ها بلکه بر شکل گیری افکار عمومی و توسعه اجتماعی در دو منطقه تاثیر مستقیم دارند، به عبارت دیگر رسانه ها در کشورهای اتحادیه اروپا بیشتر به عنوان ابزار نظارتی عمل می کنند و در کشورهای منطقه خاورمیانه بیشتر به عنوان ابزار کنترل .