نقش سوگیری های شناختی در تصمیم های روزمره. عرفان کمرخانی

نقش سوگیری های شناختی در تصمیم های روزمره

سوگیری های شناختی الگوهای ذهنی نادرستی هستند که باعث می شوند انسان ها اطلاعات را به صورت انتخابی یا ناقص پردازش کنند. این سوگیری ها بخشی طبیعی از کارکرد ذهن هستند و در زندگی روزمره در تصمیم گیری های مالی، اجتماعی و حتی انتخاب های ساده بروز می کنند. پژوهش های روان شناسی شناختی نشان داده اند که مغز برای صرفه جویی در انرژی و افزایش سرعت پردازش، از میانبرهای ذهنی استفاده می کند؛ میانبرهایی که گاهی دقیق و مفید و گاهی منجر به قضاوت های اشتباه می شوند.

یکی از سوگیری های رایج، «دسترس پذیری» است که در آن فرد به اطلاعاتی تکیه می کند که آسان تر به یاد می آید، نه لزوما دقیق تر. این پدیده می تواند موجب برآورد بیش ازحد برخی خطرات یا تصمیم های عجولانه شود. در کنار آن، «سوگیری تاییدی» تمایل فرد به جستجو و تفسیر اطلاعات به گونه ای است که باورهای قبلی او را تایید کند. این سوگیری نقش مهمی در تداوم باورهای نادرست و مقاومت در برابر شواهد علمی دارد.

در سال های اخیر، مطالعات علوم اعصاب شناختی نشان داده اند که این سوگیری ها ریشه در تعامل میان سامانه های هیجانی و منطقی مغز دارند. فعال سازی سریع شبکه های هیجانی در موقعیت های مبهم، پردازش دقیق اطلاعات را کاهش می دهد و تصمیم ها بیشتر تحت تاثیر برداشت های اولیه قرار می گیرند. به همین دلیل، آموزش مهارت هایی مانند ذهن آگاهی، تنظیم هیجان و بازسازی شناختی می تواند به کاهش اثر سوگیری ها کمک کند.

توجه به وجود سوگیری های شناختی نه تنها دقت تصمیم گیری را افزایش می دهد، بلکه در حوزه های آموزشی، درمانی و سازمانی نیز کاربرد دارد. ارتقای سواد شناختی و آموزش روش های ساده تحلیل موقعیت، می تواند افراد را در برابر قضاوت های عجولانه و انتخاب های احساسی مقاوم تر کند