نقش استخاره در ازدواج ؟

 اگر قوانین و دستورات اسلام " درست " فهمیده شود و به طور " صحیح " اجرا گردد ، سعادتبخش خواهد بود ؛ اما اگر " اشتباه " فهمیده و به طور "غلط " اجرا گردد نه تنها سعادتبخش نیست ، بلکه زیانبار است .

یکی از موضوعات اسلام که در میان بسیاری از افراد جامعه ی ما اشتباه فهمیده شده و بطور ناصحیح به آن عمل میشود ، " استخاره است "

هرچند اینجا جای برسی همه جانبه مسئله ی استخاره نیست ، اما چون استخاره در جامعه ی ما به شکلی به موضوع " انتخاب همسر " مربوط شده ، لازم است به قدر نیاز و به طور مختصر به آن پرداخته شود :

استخاره دو نوع است :

1_ طلب خیر و هدایت از خداوند : معنای حقیقی استخاره ، " طلب خیر و صلاح و هدایت از خداوند " است و شیوه ی عملی پیشوایان اسلام _ سلام الله علیهم _ نیز همین بوده و در حقیقت نوعی دعا و استمداد از خداوند و توکل بر اوست و در تمام امور و احوال ، بخصوص در امر انتخاب همسر پسندیده و مطلوب است . دعای سی و سوم صحیفه ی سجادیه امام سجاد سلام الله علیهم _ از اول تا آخر ، همین معنا " یعنی طلب خیر و هدایت از خداوند " را بیان می فرماید ، مراجعه کنید بسیار زیبا و جالب است :

2_ استخاره معروف و رایج در جامعه ی ما : آنچه در میان مردم رواج دارد استخاره ای است که هنگام انجام کارها ، به وسیله قرآن یا تسبیح انجام می دهند و به اصطلاح نوعی کسب تکلیف می کنند .

اصل و ریشه این نوع استخاره نیز در اسلام هست ؛ اما متاسفانه نوعی " تحریف " و اشتباه در باره آن صورت گرفته و در بسیاری از موارد از شکل و محتوای اصلی اش خارج شده است ؛ به طوری که جانشین تفکر ، تعقل ، تحقیق و مشورت گردیده و نه تنها فایده اش را از دست داده ، بلکه زیانبار نیز گشته است . در مساله انتخاب همسر نیز این مطلب رواج دارد و گاهی زیانهای سنگینی به بار می آورد . 

کاربرد صحیح این نوع استخاره :

هرگاه کسی بخواهد کاری را انجام دهد ، اگر خوبی و صلاح آن کار برایش روشن است ، باید با استمداد و طلب خیر از خداوند و توکل به او ، آن کار را انجام دهد و هیچ جایی برای استخاره مصطلح نیست . و اگر اکراه و عدم صلاح آن کار برایش آشکار است ، باید آن را ترک کند و باز هم هیچ جایی برای استخاره وجود ندارد . اما اگر خوب و یا بد بودن کار برایش واضح نبود و نمی داند انجام دهد یا نه ؟ باید پیرامون آن تفکر ، مطالعه، برسی ، تحقیق و مشورت کرده و همه ی جوانب امر را برسی کند ، اگر فکر و تصمیمش یک طرف را ترجیح داد و مثلا : یک طرف ۷۰ درصد و طرف دیگر 30 درصد بود ، همان طرف 70 درصد را چه انجام کار باشد و چه ترک آن ، بگیرد و عمل نماید و باز در اینجا هم نیازی به استخاره نیست ... اما اگر پس از تفکر و تحقیق و مشورت و پیمودن تمام راههای ممکن ، باز هم راه به جایی نبرد و حیران بر سر دوراهی درماند و عقربه ی اندیشه و تصمیمش روی 50درصد مانده و به هیچ طرفی تمایل پیدا نکرد و آن کار هم به گونه ای است که نمیشود به حال خود رهایش کرد ، بلکه باید تکلیف آن را روشن نمود... آنگاه نوبت استخاره معروف میرسد !! به علاوه ، این استخاره هیچ گونه تکلیف شرعی و عقلی ای معین نمی کند ، بلکه انسان را از حیرت و سر دو راهی بیرون می آورد و یکی از دو راه را پیش روی او میگذارد " انجام یا ترک " و این استخاره علاوه بر اینکه هیچ تکلیفی نمی آورد ، هیچ تضمینی هم وجود ندارد که راهی را که نشان داده ، صحیح باشد و راه مقابلش غلط. !!

و باز همین استخاره هم کار هر کسی نیست که مثلا : تسبیحی به دست گرفته و یا قرآن را باز کند و تکلیفش را بداند و یا آنقدر استخاره را تکرار کند تا آنچه مطابق میلش است درآید ! ( آیت الله جوادی آملی _ که از بزرگترین مفسران قرآن و اسلام شناسان عصر حاضر هستند _ در باره ی این نوع استخاره می فرمایند: " ما در اسلام تشویق به استخاره نشده ایم. )

نمونه ای تاسفبار از کج فهمی استخاره :

" عادل که از دانشجویان خوب و با ایمان بود ، تصمیم به ازدواج گرفته و نسبت به " انتخاب همسر " خیلی حساس بود و سعی می کرد سنگ تمام بگذارد . تمام کوشش خود را به کار گرفته بود تا همسری شایسته انتخاب کند . خودش انصافا پسر شایسته ای است و میشود گفت بسیاری از شرائط یک همسر خوب را دارد . چندبار اقدام کرد و همسر مطلوبش را پیدا نکرد . تا اینکه دوستان و آشنایان دختری را به او معرفی کردند و تلاش برای تحقیقات و شناسایی آغاز شد .

یکی از خویشان نزدیک دختر ، دوست " عادل " بود . مسئله با او مطرح شد . نظرش کاملا مساعد بود و هرچه می توانست در مساعد کردن زمینه و فراهم نمودن راههای شناسایی کمک کرد . با بعضی از افراد که دختر را می شناختند " مانند معلمان و همکلاسان او " تماس گرفته و مشورت شد .

هرچه تحقیقات پیش میرفت ، این امید تقویت می شدکه : این همان همسر مطلوبی است که عادل می خواهد . پس از آنکه تمام تلاشها صورت گرفت ، معلوم شد که همه چیز روبراه است و هیچ اشکال و مانعی بر سر راه ازدواجشان وجود ندارد . آنگاه نوبت صحبت مستقیم دختر و پسر و دیدن یکدیگر و خواستگاری فرا رسید . قول و قرار برای رفتن به منزل دختر گذاشته شد و ما بسیار امیدوار بودیم که ازدواج سر گیرد... که ناگهان از طرف دختر و خانواده اش خبر رسید : " استخاره کرده اند و " بد " آمده است !! این خبر برای من خیلی ناراحت کننده بود ، زیرا در جریان کارشان بودم و همه چیز را روبراه می دیدم و امید زیادی به این داشتم که در مذاکرات و دیدار و خواستگاری هم مشکلی پیش نیاید ، زیرا در باره دختر اطلاعات خوبی داشتم و " عادل " را هم که خیلی خوب می شناختم . خواستم با خانواده دختر تماس بگیرم و آنان را از این نظرشان برگردانم ، اما آشنایانشان گفتند : اینها به استخاره خیلی عقیده دارند و معتقداند حالا که بد آمده است اگر بر خلاف آن عمل کنند . بلائی سرشان می آید و این ازدواج نحس می شود ( و لابد آسمان هم خراب میشود ) در ذهنم خطاب به دختر و خانواده اش گفتم : ای دختر ! ای پدر و مادر ! این چه کاری بود که کردید ؟! حیف این پسر نبود که بدون هیچ دلیلی او را رد کردید !؟ آیا می دانید استخاره ی این گونه ای شما ، خلاف اسلام است ؟ اگر دختر و پسر با هم صحبت و مذاکره کرده و به توافق نرسیده بودند و یا همدیگر را دیده و نمی پسندیدند و یا در اثر تحقیقات و عوامل دیگری به نتیجه ی منفی میرسیدید و آن وقت رد میکردید ، هیچ اشکالی نداشت و من هیچ تاسفی نمی خوردم ، اما حالا... فقط با یک استخاره بیجا ، پشت پا به سعادت خودتان و این جوان مومن و شایسته زدید... امان از جهل و کج فهمی دین و مذهب !....

چه فراوان دیده شده که پسر و دختری ، کفوء و متناسب هم بوده اند اما به خاطر همین گونه استخاره های بیجا ، به هم نرسیده اند و یا مناسب هم نبوده و ازدواج کرده و بدبخت شده اند .

این نمونه را بنگرید :

خواستگاری برای دختری آمد . پدر دختر بدون هیچ تحقیق و شناسایی و مشورت ، نزد شخصی رفت که برایش استخاره کند . او هم استخاره کرد و خوب آمد و دختر را به آن پسر دادند . پس از گذشت مدتی ، معلوم شد پسر خوب نبوده و هیچ تناسبی میان زن و شوهر نیست . اما دیگر کار از کار گذشته و ازدواج انجام گرفته بود . مشکلات و بدبختیها شروع شد .

پدر دختر با تآسف و ناله میگفت : تقصیر فلانی و استخاره اش است که دخترم بدبخت شد ! باید به این پدر گفت : تقصیر عقیده خرافاتی و کج فهمی و جهل خودت بوده است ( هرچند که ممکن است تقصیر آن شخص استخاره کننده هم باشد که این فرد ناآگاه را نسبت به کاربرد صحیح استخاره ، آگاه نکرده است . شاید خود او هم از استفاده صحیح استخاره آگاه نبوده است )

دامنه بحث ، استخاره وسیع است . کسانی که زندگی و سرنوشت خود را با استخاره گره زده اند و همچنین کسانی که علاقه دارند در این باره آگاهی بیشتری بدست آورند لازم است در این موضوع، تحقیق و مطالعه کنند .

امام خمینی_ رضوان الله علیه - در کتاب کشف الاسرار بحث جالبی در این باره دارند که شایسته است مورد مطالعه و دقت قرار گیرد . در این جا قسمت کوتاهی از سخن ارزنده ایشان را بیان کرده و مطالعه کامل آن را به شما واگذار می کنیم .

《...اخباری [ احادیثی ] که در باره ی استخاره است ، وعده نکرده اند که همیشه شما را به مقصود بی کم و کاست برسانند ؛ بلکه آنچه وعده شده است این است که خدای عالم به کسی که از او خیر بخواهد ، خیر می دهد . اگر در این جهان صلاح باشد ، اینجا میدهد ، وگرنه برای او ذخیره می کند 》

در پایان این بحث سخنی از آیت الله امینی می آوریم :

....دختر و پسر و خانواده آنها برای شناخت همسر باید به تحقیق و کنجکاوی بپردازند و اگر باز هم تردید دارند ، با یک نفر یا چند نفر افراد مطلع و مورد اعتماد مشورت نمایند . اگر به نتیجه رسیدند ، اقدام نمایند . استخاره جایی است که از راه تحقیق و مشورت به جایی نرسیدند ، و هنوز هم متحیرند ... تحقیق و مشورت طبعا بر استخاره تقدم دارد ، اگر نتیجه تحقیقات شما خوب بود ، وارد عمل شوید و لازم نیست استخاره کنید . بعضی مردم عادت دارند در هر کاری به استخاره توسل جویند ، در صورتی که گاهی استخاره های بی مورد باعث سرگردانی و مانع عمل میشود . ) و سرانجام آن سخن آیت الله جوادی آملی را همیشه در نظر داشته باشیم که فرمود : ( ما در اسلام تشویق به استخاره نشده ایم . )

منابع

کشف الاسرار ص 93 نشر بنیاد نیکوکاری فاطمیون

انتخاب همسر ص 166 و 168

 جوانان و انتخاب همسر : علی اکبر مظاهری