تحلیل پیامدهای عدم الحاق کامل ایران به کنوانسیون های جهانی مالکیت فکری

دانشگاه پیام نور (همه مراکز) 

در فقدان عضویت کنوانسیون هایی مانند برن یا PCT، آثار ادبی، هنری و اختراعات ایرانی در کشورهای دیگر به صورت خودکار تحت حمایت قرار نمی گیرند. این موضوع موجب نقض گسترده حقوق مولفان و مخترعان ایرانی در سطح جهانی شده است. نبود عضویت در معاهدات جهانی، امکان طرح دعوی حقوقی در نهادهای بین المللی را از ایرانیان سلب کرده و موجب شده که نقض مالکیت فکری در خارج از کشور عملا بدون ضمانت اجرا باقی بماند. قوانین داخلی ایران در حوزه مالکیت فکری، به دلیل عدم تطابق با استانداردهای جهانی، در تعاملات بین المللی دچار تعارض و بی اعتباری می شوند. 

 از پیامدهای اقتصادی و تجاری آن می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

 1- کاهش جذابیت سرمایه گذاری خارجی: شرکت های بین المللی تمایل کمتری به سرمایه گذاری در ایران دارند، زیرا نمی توانند از اختراعات، علائم تجاری یا آثار خود در ایران به طور موثر محافظت کنند. 

2- محدودیت در صادرات محصولات دانش بنیان : عدم حمایت جهانی از مالکیت فکری ایرانی، مانع از ورود محصولات فناورانه و فرهنگی به بازارهای بین المللی شده و فرصت های تجاری را کاهش داده است. 

3- افزایش ریسک کپی برداری و جعل برندها : برندهای ایرانی در فقدان حمایت بین المللی، در معرض سوءاستفاده و جعل در بازارهای خارجی قرار دارند، که موجب تضعیف اعتبار تجاری کشور می شود. 

 از پیامدهای علمی و فناورانه نیز می توان بموارد ذیل را برشمرد: 

 1- کاهش انگیزه نوآوری در دانشگاه ها و شرکت های دانش بنیان : نبود حمایت بین المللی از اختراعات، موجب شده که پژوهشگران و فناوران ایرانی انگیزه کمتری برای ثبت و تجاری سازی نوآوری های خود داشته باشند. 

2- محدودیت در همکاری های علمی بین المللی : دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی خارجی، به دلیل نبود ضمانت های حقوقی، تمایل کمتری به همکاری با نهادهای ایرانی دارند. 

 3- عدم دسترسی به نظام ثبت جهانی اختراعات : مخترعان ایرانی نمی توانند از مسیرهای سریع و کم هزینه ثبت بین المللی مانند PCT استفاده کنند، که موجب تاخیر در ورود به بازار جهانی می شود. 

همچنین از پیامدهای فرهنگی و هنری نیز موارد مطروحه ذیل قابل تامل هستند: 

1- نقض گسترده حقوق مولفان و هنرمندان ایرانی در خارج از کشور : آثار ادبی، موسیقی، فیلم و هنرهای تجسمی ایرانی بدون حمایت بین المللی، به راحتی در کشورهای دیگر منتشر و بهره برداری می شوند، بدون پرداخت حق مولف. 

2- محدودیت در توسعه بازارهای فرهنگی جهانی : نبود حمایت حقوقی، مانع از گسترش آثار فرهنگی ایران در بازارهای جهانی شده و فرصت های اقتصادی و دیپلماسی فرهنگی را کاهش داده است. 

 عدم الحاق کامل ایران به کنوانسیون های جهانی مالکیت فکری، نه تنها مانع از حفاظت موثر از دارایی های فکری ایرانی در سطح بین المللی شده، بلکه موجب کاهش تعاملات علمی، تجاری و فرهنگی با جهان شده است. این وضعیت، ایران را در موقعیتی انزواطلبانه قرار داده که با منافع ملی در حوزه نوآوری، فرهنگ و اقتصاد دانش بنیان در تضاد است.