نظریه ای نو برای توسعه نیافتگی ایران،بحران به علاوه یک، نظریه ای برای برون رفت مناطقی با نهادهای مقاوم

نظریه پردازی در علوم انسانی اغلب تحت تاثیر گفتمان های ترجمه محور و اقتباسی از غرب شکل گرفته و کمتر شاهد نظامی بومی و خودآگاه در تولید نظریه بوده ایم. این وابستگی فکری، اگرچه دسترسی به چارچوب های تحلیلی پیشرفته را ممکن ساخته، اما منجر به گسست عمیقی میان نظریه های مطرح شده و واقعیت های زیسته جامعه ایرانی گردیده است. نوسازی سیاسی، توسعه اقتصادی، و تغییرات فرهنگی، هنگامی که با نظریه هایی تحلیل شوند که ریشه در تحولات تاریخی اروپا یا آمریکای لاتین دارند، فاقد عمق و قدرت پیش بینی کنندگی لازم خواهند بود.در چنین زمینه ای، طرح نظریه های جدید مانند «بحران به علاوه یک» تلاشی است برای عبور از تکرار و ورود به مرحله ای از خودتبیینی نظری. این نظریه می کوشد تا ظرفیت های درونی جامعه ایران را برای مواجهه ساختاری با بحران ها فعال سازد، نه صرفا واکنش به فشارهای بیرونی. این نظریه قابلیت بالایی در تبیین بحران های توسعه ای و فرهنگی ایران دارد و می تواند به عنوان الگویی برای «توسعه تاب آور» در نظر گرفته شود.همچنین؛

1.این نظریه، با افزودن عنصر تحول آفرین $A$ به معادله سنتی بحران، تلاش می کند تا توضیح دهد چگونه جوامعی با تاریخ پیچیده وساختارهای نهادی مقاوم می توانند از تکرار دوره های بحرانی خارج شده و به توسعه پایدار دست یابند.

2.نظریه بحران به علاوه یک پیشنهاد می دهد که کلید گذار ایران از وضعیت توسعه نیافتگی، در توانایی آن برای تبدیل هر بحران به یک «پایگاه یادگیری سیستمی» نهفته است.

3.این امر مستلزم پذیرش ریشه ای نقد، نهادینه کردن عقلانیت انتقادی در سطوح مختلف تصمیم گیری، و مهم تر از همه، شناسایی و حمایت از ظرفیت هایی است که در بطن بحران های متوالی، خواهان تحولی پایدار هستند.

مهم ترین دستاورد این نظریه، جابجایی کانون توجه از «تشخیص علت بحران» به «مدیریت فرآیند عبور از بحران» است. این انتقال توجه، نیازمند رویکردی نوین در برنامه ریزی است که در آن، بودجه و تلاش نخبگان، صرف ایجاد ظرفیت هایی شود که به طور خاص برای افزایش سطح پاسخگویی سیستم($R'$) در آینده طراحی شده اند.برای نهادینه شدن این نظریه، پژوهش های آتی باید بر موارد زیر تمرکز کنند:

عملیاتی سازی $A$: توسعه شاخص های کمی و کیفی برای سنجش موفقیت یا شکست در تزریق عنصر «به علاوه یک» در بحران های تاریخی ایران (مانند مشروطه، یا اصلاحات اقتصادی دهه های اخیر).

تلفیق با اقتصاد سیاسی: تلفیق این چارچوب با تحلیل دقیق ساختارهای قدرت اقتصادی ایران برای فهم اینکه کدام بازیگران اصلی منافعی در توقف چرخه بحران در سطح $R$ دارند و کدام یک از ایجاد $R'$ سود می برند.

مقایسه تطبیقی منطقه ای: مقایسه واکنش های تحول آفرین در سایر کشورهای منطقه که با بحران های ساختاری مشابهی مواجه بوده اند، با مدل «به علاوه یک» ایران.

تداوم پژوهش و گفتمان علمی پیرامون این نظریه می تواند بنیان گذار مکتبی نوین در توسعه شناسی ایران باشد که در آن، تاریخ انباشته ایران نه به عنوان سدی در برابر توسعه، بلکه به عنوان منبعی برای تولید راه حل های تحول آفرین دیده شود