هنینگ براند شیمیدان و فیلسوف بزرگ قرن هفدهم

نویسنده: جمال عبدالله زاده دانشجوی شیمی محض🧪عاشق محاسبات شیمی،تاریخ شیمی و  دنیای شیمی فیزیک به خصوص شیمی کوانتوم🧪

هنینگ براند شیمیدان و فیلسوف آلمانی قرن۱۷ مثل سایر شیمیدان های معاصر خود در این دوره برایش سوال بود که philosopher's stone سنگ فلاسفه دقیقا چیست و این ماده جادویی و اسرارآمیز که عناصر ارزان قیمت مثل سرب را به طلا تبدیل می کند ماهیتش چیست.قرن هفدهم در واقع دوره تکامل و بلوغ نهایی کیمیاگری بود و تبدیل فلزات ارزان قیمت مثل سرب به فلزات گران بها مثل طلا موضوع علمی و فلسفی جالبی بود.به این خاطر شیمیدان های این دوره عموما اندیشمند و فیلسوف توانمندی نیز بودند.در شیمی به استحاله فلزات و تبدیل آنها به طلا و نقره اصطلاحا transmutation می گویند؛البته کاربرد این واژه در شیمی در گذر زمان تغییر کرده و امروزه در شیمی معاصر قرن ۲۱ برخلاف قرن۱۷ مراد و مقصود از اصطلاح transmutation  همان تبدیل ایزوتوپ پرتوزا با استفاده از بمباران نوترونی به ایزوتوپ عنصر دیگری در شیمی هسته ای می باشد.این شیمیدان همواره به ترکیبات شیمیایی ادرار می اندیشید و در جست و جوی راهی بود که ادرار را به فلز گران قیمت طلا تبدیل کند.در واقع هنینگ براند دنبال این بود که استحاله فلزات را از یک موضوع محض و تئوری در فلسفه شیمی به واقیت بدل کند و به صورت عملی جواب این معمای دیرینه تاریخ شیمی را بیابد.ایشان نهایتا در کتاب روش های کیمیاگری نوشته شیمیدان فرانسویF. T. Kessler دستورالعمل سنتز شیمیایی نقره با استفاده از آلوم(زاج)،پتاسیم نیترات و ادرار را پیدا می کند؛البته کتاب شیمی کسلر و دستورالعمل پیشنهادی این شیمیدان فرانسوی در عمل قابل اجرا نبود و فقط حرف روی صفحه کاغذ بود ولی اشتیاق و کنجکاوی علمی هنینگ براند را بیدار کرد.جالب است که هنینگ براند پس از فوت همسر اولش تمام دارایی و ثروت به جامانده از همسرش را در راه یافتن این پرسش های دیرینه فلسفه شیمی و از جمله ماهیت سنگ فلاسفه شیمی به کار گرفت.در سال۱۶۶۹ این شیمیدان ادرار را جوشاند و باقی مانده ادرار جوشیده را در کوره ای حرارت داد و سپس آن را وارد ابزار آزمایشگاهی قرع یا retort کرد و دوباره گرما داد تا ادرار به دو بخش بخار و مایع بدل شود.براند آزمایش را تا مرحله ای پیش برد که قرع سرخ و داغ شود و مایعات در قرع پایین بیاید.سپس مایعات را جمع آوری کرد و در داخل ظرفی شیشه ای قرار داد.مایع جمع آوری شده به مرور زمان کریستالیزه و جامد می شد و پروسه solidify یعنی جامد شدن تدریجی در عین انجام واکنش های شیمیایی رخ می داد.به این ترتیب عنصر فسفر به صورت جامدی سفید رنگ و موم مانند در ظرف واکنش تشکیل می شد.کشف عنصر فسفر توسط هنینگ براند الهام بخش شیمیدان های دیگر آن دوره بود بود و بعدها در چوب کبریت نیز فسفر به کار رفت.مطالعه خواص شیمیایی فسفر یعنی خاصیت درخشندگی و تابندگی آن باعث شکل گیری و مطرح شدن نظریه"تابندگی فسفری" شد.در واقع روشنایی زیبای فسفر ذهن شیمیدان ها را به خود جذب کرد.ناگفته نماند که ژوهان کونکل شیمیدان سوئدی و  رابرت بویل شیمیدان ایرلندی نیز به طور مستقل فسفر را کشف کردند.  آمبروز گوتفرید هانکسویتس شیمیدان و صنعتگر انگلیسی_آلمانی که شاگرد هنینگ براند بود توانست کشف عنصر فسفر را در مقیاس بزرگ و سطح کلان تجاری کند و صنایع و  کارخانه های بزرگ تولید فسفر را راه اندازی  کرد.

✍️دوستان عزیز می توانید ما را در کانال تلگرام اندیشه ورزی و فلسفه شیمی جمال به نشانی t.me/JimiChem دنبال کنید؛ ایستگاه اندیشه ورزی و فلسفه شیمی جمال رسانه ای جالب و جذاب برای علاقه مندان و عاشقان علم شیمی است به ویژه آنان که همواره به معنا و ماهیت و فلسفه شیمی می اندیشند و از آن لذت می برند ✍️