توهم علوم انسانی در ایران در قالب نظریه های توسعه گرفتار در بند" به علاوه یک" و نخبگان منفعت طلب

این یادداشت در راستای پیشنهاد مدل جدید توسعه در ایران توسط حمیدرضا صفری و مقایسه و برتری این نظریه بر نظریه های توسعه ایران که غالبا و بصورت نمایشی در جایگاه نظریه قرار گرفته اند تهیه شده است. در این یادداشت خلاصه ای از مقاله پیشنهادی صفری که نظریه های توسعه در ایران را از منظر فلسفه علم لاکاتوش، که ارزیابی برنامه های پژوهشی علمی (SRP) را با هسته سخت، کمربند محافظ، و هستی شناسی مثبت و منفی انجام می دهد، بازخوانی می کند. تمرکز ویژه بر نظریه "بحران به علاوه یک" حمیدرضا صفری است، که چرخه های بحران های ساختاری را با مفاهیم شکاف مصداق-مفهوم، فرآیندهای نمایشی، و مکانیسم "به علاوه یک" توضیح می دهد. نتایج نشان می دهد که نظریه صفری پتانسیل تبدیل به یک SRP پیشرو را دارد، اما نیاز به آزمون های تجربی بیشتری دارد، که به دلیل تازه بودن ان، طبیعی می باشد.در حالی که نظریه های دیگر بسته به میزان پیش بینی های نو و آزمون پذیری، بین پیشرو و پس رو قرار می گیرند. یکی دیگر از برتری های نظریه بحران به علاوه یک حمیدرضا صفری، برخواستن این نظریه و مفاهیم آن با استفاده از مفاهیم میان رشته ای در علوم مختلف برای توضیح وبازکاوی و بازنگری در مفاهیم وتعاریف آنهاست که با تعاریف وارداتی آنها کاملا متفاوت است. این امر موجب تمایز کاملا جداگانه این نظریه با نظریات موجود است. در این نظریه نگارنده مدعیست تا قبل از طرح این نظریه علومی به نام انسانی و اجتماعی صرفا در بیان دانشگاهی و وارداتی بوده و این موضوع از پیامدهای مشروطه منحرف است. بازکاوی مفاهیم با همین روش موصوف در نظریه بحران به علاوه یک، به علاوه تغییر ساختار آموزشی مدارس و دانشگاه ها و فاصله گرفتن از مفاهیم وارداتی که با تاسف خود نظریات توسعه ما راهم متاثر خود ساخته از دیگر یافته ها و نتایج این نظریه جدید است.تحلیل بحران های تاریخی-اجتماعی ایران، مستلزم ارائه چارچوب های نظری نوینی است که بتوانند پیچیدگی های پدیدارشناختی و ساختاری را درک کنند. این پژوهش با هدف ارائه ی چنین چارچوبی، مدل «سیاهچاله مشروطه» را معرفی و بسط می دهد. هدف اصلی، نقد و اصلاح نظام آموزشی و روش شناسی پژوهش وارداتی از غرب و در نهایت، تلاش برای رنسانس علمی-دانشگاهی از طریق نظریه پردازی بومی است. «بحران به اضافه یک»، به عنوان یک چارچوب میان رشته ای، بحران را نه تنها توجیه می کند، بلکه فرایند اصلاح نهادهای مدنی و شکل گیری مبانی نظری بومی را نیز تسهیل می نماید. در این راستا، مفاهیمی چون «سیاهچاله مشروطه»، «چرخه های باطل توسعه»، «فریز اجتماعی»، «نظام سیاسی منفعت طلب»، «نخبگان فرصت طلب» و «فرصت طلبان نخبه» برای تبیین وضعیت موجود و ارتباط آن با نهادهای مدنی و توهم مبدا به کار گرفته می شوند. شکاف میان مفاهیم نظری و مصادیق عملی را که منجر به جدایی_مفاهیم_از_مصادیق می گردد، نشان می دهد. این رویکرد، بیانگر این نکته است که تغییرات پارادایمی در تاریخ، مانند رنسانس و عصر روشنگری در اروپا، همواره با نظریه پردازی متناسب با شرایط محیطی آن دوره همراه بوده است. این الگو به عنوان مدلی برای ایران پیشنهاد می شود تا با ایجاد نیت_تغییر و پذیرش الزامات بومی، به نظریه پردازی نوین و رنسانس علمی دست یابد.فلسفه علم لاکاتوش واحد علم را "برنامه پژوهشی علمی"[1] (SRP) می داند که شامل هسته سخت، کمربند محافظ، و هستی شناسی مثبت و منفی است. یک SRP پیشرو پیش بینی های نو تولید می کند، در حالی که یک SRP پس رو به تنظیمات موقتی (ad hoc) محدود می شود. این مقاله نظریه های توسعه ایران را به عنوان SRP ارزیابی می کند، با تاکید ویژه بر نظریه "بحران به علاوه یک" صفری که چرخه های بحران را در زمینه ایران تحلیل می کند، و نظریه های دیگر را برای ارائه دیدگاهی جامع تر در مقایسه قرار می دهد.

[1] Science Research Programing