شیوه ذخیره آب های باران در شهر بندرعباس

شیوه ذخیره آب های باران در شهر بندرعباس

چکیده

• بندرعباس به شدت با گرمای شدید تابستان و نوسانات شدید بارش مواجه است. آب های باران منابع محدودی هستند که با استفاده از طراحی شهری هوشمند و سیستم های ذخیره سازی می توانند به پایداری منابع آب شهری کمک کنند. این یادداشت به بررسی مبانی علمی، روش های ذخیره سازی و پیشنهادهای اجرایی مناسب برای بندرعباس می پردازد.

۱. مقدمه

• بندرعباس در محدوده اقلیم خشک-نیمه خشک قرار دارد و فصل های خشک طولانی نسبتا رایج است. بارش ها غالبا ناهمگون و با شدت های متغیر است.
• هدف: استفاده کارآمد از آب های باران با کاهش اتکا به منابع سطحی و زیرزمینی و کاهش فشار بر شبکه های توزیع آب شهری.

۲. اصول علمی مدیریت آب های باران در اقلیم بندرعباس

۲.۱ چرخه آب شهری و نقش آب های باران

• آب های باران باید از روان آب سطحی به مخازن ذخیره هدایت شوند و سپس به مصارف غیرشرب (آبیاری فضای سبز، نخستین بازچینی در سرویس های بهداشتی و غیره) یا بازنگه داشت شوند.
• کاهش روان آب سطحی به معنی کاهش فرسایش خاک، آلودگی روان آب و فشار به شبکه فاضلاب است.

۲.۲ روش های ذخیره و بازیافت

• ذخیره سطحی: مخازن روباز و زیرسطحی، مخازن در ساختمان های بلند، و مخازن در پارک ها و میدان ها.
• ذخیره زیرزمینی: چاه های تغذیه، حوئیات/سابیرهای نگهداشت، و ابزارهای برداشت از آب باران با سامانه های کنترل کیفیت.
• بازیافت و استفاده مجدد: آبیاری فضای سبز عمومی، شست وشو شهری، سیستم های توزیع غیرشرب در مجتمع های مسکونی و صنعتی.
• استفاده از سازه های سبز و پوشش های نفوذپذیر برای کاهش روان آب و تغذیه سفره های زیرزمینی.

۳. شیوه های فنی پیشنهادی برای بندرعباس

۳.۱ زیرساخت های جمع آوری روان آب

• سیستم های طراحی کانال های سطحی و نشستی برای هدایت روان آب به مخازن اولیه.
• استفاده از شیب های کنترل شده در معابر و پشت بام های هم سطح برای جمع آوری آب باران.

۳.۲ مخازن ذخیره و بازیافت

• مخازن روی سطحی/زیرسطحی در مناطق پرتردد برای تامین آبیاری فضای سبز و سرویس های غیرشرب.
• مخازن مرکزی در بافت شهری برای تامین بخشی از نیازهای آب شهری در فصول خشک.
• نصب شیرهای کنترلی، سنسورهای سطح آب و سیستم های کنترل هوشمند برای مدیریت ورودی ها و خروجی ها.

۳.۳ طراحی شهری و سبزسازی

• استفاده از مصالح نفوذپذیر در پیاده روها، پارکینگ ها و کف سازی های شهری.
• ایجاد باغ های باران (rain gardens) و سردارب (bioswales) برای کاهش روان آب و بهبود کیفیت آب.
• سقف های سبز و باغ های عمودی به عنوان واحدهای کاهش روان آب و افزایش کارایی تبخیر-تبادل حرارتی.

۳.۴ مدیریت کیفیت آب باران

• غربال اولیه برای کاهش گرد و غبار و ذرات بزرگ.
• فیلترینگ طبیعی از طریق خاک و فضای سبز قبل از ورود به مخازن یا شبکه توزیع.
• نمونه برداری منظم و آزمایش های کیفی برای جلوگیری از آلودگی 

۴. مدل های طراحی و شاخص های پایداری

۴.۱ شاخص های کلیدی

• نسبت آب باران به آب مصرفی (RWR: Rain Water Ratio to Water use)
• درصد پوشش نفوذپذیر سطح شهر
• شاخص نفوذپذیری هدایت روان آب
• کیفیت روان آب ورودی به مخازن (کاهش معین آلودگی)

۴.۲ چارچوب تصمیم گیری

• تحلیل هزینه-فایده (CBA) برای پروژه های ذخیره و بازچینی آب باران.
• مدل های پیش بینی بارش با داده های تاریخی بندرعباس و سناریوهای اقلیمی آینده.
• ارزیابی ریسک سیلاب و خشکسالی با استفاده از شاخص های حساسیت خشک سالی و سیلاب.

۵) مطالعات موردی و کاربردی پیشنهادی برای بندرعباس

• نمونه ۱: پیاده سازی باغ های باران در مداخل شهری با هدف کاهش روان آب و بهبود فضای سبز شهری.
• نمونه ۲: ساخت مخازن مشترک در میادین اصلی به منظور آبیاری فضای سبز عمومی و استفاده غیرشرب.
• نمونه ۳: سقف های سبز و سطح های نفوذپذیر در ساختمان های اداری و مسکونی برای کاهش روان آب و مازاد گرمای شهری.

۶) چالش ها و ملاحظات اجرایی

• هزینه ها و بازگشت سرمایه: تحلیل های دقیق مالی و دوره بازگشت سرمایه برای پروژه های ذخیره آب باران.
• پذیرش عمومی و آموزش: آشنایی ساکنان با مصرف مسئولانه آب باران و نگهداری از سیستم های جمع آوری.
• کیفیت آب و بهداشت: جلوگیری از آلودگی آب جمع آوری شده و رعایت استانداردهای بهداشت.
• مدیریت عملیاتی: نگهداری منظم و پاسخگویی سریع به خرابی های سیستم ها.

۷) نتیجه گیری

• با طراحی مناسب شهری، استفاده از سازه های ذخیره سازی و مدیریت کیفی روان آب، بندرعباس می تواند به پایداری منابع آب خود نزدیک تر شود و فشار بر منابع سنتی را کاهش دهد. فعال سازی همکاری بین بخش های شهرداری، سرمایه گذاران و جامعه محلی برای پیاده سازی پروژه های نمونه کارآمد و پایدار ضروری است.

۸) پیشنهادهای اجرایی کوتاه مدت برای بندرعباس

• طراحی پایلوت: اجرای یک پروژه پایلوت ذخیره آب باران در یکی از محلات مرکزی بندرعباس با مخزن سطحی و باغ باران.
• استانداردها و ضوابط: وضع استانداردهای طراحی برای سقف های بارانی، نفوذپذیری سطح و کیفیت آب برگشتی.
• سامانه های هوشمند: نصب حسگرها برای رصد سطح آب، کیفیت آب و ورودی خروجی به مخازن.
• آموزش عمومی: کارگاه های آگاهی بخشی درباره استفاده بهینه از آب باران و نگهداری از سامانه ها.