سنگرهای مردم، دیوارهای شهر: تجلی همبستگی تبریزی ها در روزهای آتش و خون

وقتی تاریخ جنگ را ورق می زنیم، بیش از آنکه به سطرهای رسمی و آمارها خیره شویم، به روایت های انسانی و اجتماعی جذب می شویم. تبریز در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه اسرائیل علیه جمهوری اسلامی ایران، نمونه ای گویا از این حقیقت است. شهری که نه فقط به عنوان جغرافیای مقاومت، بلکه به عنوان پیکره ای زنده و اجتماعی در برابر هجوم ایستاد. در آن روزها، دیوارهای شهر تنها مرزهای کالبدی نبودند، بلکه به سنگرهایی بدل شدند که مردمان عادی با جان، دل و اتحادشان آن را برپا ساختند. مقاومت تبریزی ها تنها با اسلحه و خاکریز معنا نمی یافت؛ بلکه در چیدمان نان در نانوایی ها و حتی در بازی کودکان در کوچه هایی که بوی جنگنده می داد، رخ می نمود.

جنگ دوازده روزه برای تبریز یک تجربه جمعی بود که همزمان دو تصویر متناقض را به نمایش گذاشت: ویرانی و سازندگی. در حالی که بمب ها بر مراکز نظامی فرود می آمدند و خاطراتی تلخ در ذهن ها حک می کردند، شبکه ای از پیوندهای اجتماعی در میان مردم تنیده می شد که حتی خود جنگ نیز نتوانست آن را از هم بگسلد. در چنین شرایطی، شهر از کالبد صرف خارج شد و به ارگانیسمی اجتماعی بدل گشت؛ دیوارهای آن نه تنها در برابر دشمن، بلکه در برابر فروپاشی روحیه مردم نیز ایستادگی کردند.

از این منظر، جنگ برای تبریز صرفا یک رویداد سیاسی یا نظامی نبود، بلکه آزمایشی بزرگ برای همبستگی اجتماعی بود. هر فرد، هر خانواده و هر گروه اجتماعی نقشی بر عهده گرفتند؛ برخی اسلحه بیداری به دست گرفتند، برخی زخم ها را مرهم گذاشتند، برخی نان پختند و برخی دیگر روایت کردند تا خاطره جمعی این روزها جاودانه بماند. این همبستگی به گونه ای بود که شهر، یکپارچه به سنگر تبدیل شد و دیوارهایش با خون و عزم مردم استوار گردید.

بازخوانی این دوازده روز، تنها مرور گذشته نیست؛ بلکه فهم امروز است. چرا که تجربه تبریز نشان می دهد هیچ دیواری، حتی بلندترین دیوارهای بتنی، بدون پشتوانه همبستگی انسانی توان ایستادگی ندارد. درسی که از آن روزهای آتش و خون گرفته می شود، هنوز هم می تواند چراغ راه جوامعی باشد که در مواجهه با بحران، پیوندهای اجتماعی خود را بازیابی می کنند.