مثالی از مناقشات فرقه ی حروفیه با تیموریان.

در باب مناقشات فرقه ی حروفیه با تیموریان. 

در سده های هشتم و نهم هجری، صحنه فرهنگی و سیاسی جهان اسلام شاهد برخوردهایی خونین میان جریان های رسمی دینی و طریقت های نوظهور عرفانی بود. در این میان، فرقه حروفیه با تاکید بر قداست حروف و حضور خداوند در انسان، به سرعت پیروانی یافت و در همان حال، خشم فقها و حاکمان تیموری را برانگیخت. عمادالدین نسیمی، شاعر پرشور و شارح برجسته این اندیشه ، با صراحت و بی پروایی در تبلیغ افکار حروفی، به یکی از مهم ترین چهره های این منازعه بدل شد. سرگذشت تراژیک او در حلب، نمونه ای آشکار از تقابل یک عارف با ساختارهای سیاسی و دینی حاکم است.
مبارزه آشکار نسیمی علیه دشمنان عقاید و افکارش باعث گردید، او را نیز به بی دینی و الحاد متهم کنند. قضات دارالعدل حلب، وی را به اغوای مردم متهم کرده و ملحد و زندیقش نامیدند و پس از یک محاکمه ساختگی، پوست او را زنده زنده برکنده و هفت شبانه روز در معرض تماشای عموم گذاردند.
آورده اند که یکی از قضات، در جریان محاکمه او ابراز داشته بود که اگر یک قطره از خون وی به عضوی از اعضای کسی بریزد، آن عضو هم بریدنی است. قضا را در زمان پوست کندن نسیمی، قطره ای از خون وی به انگشت قاضی چکید. حاضران حکمش را یادآوری کردند. او حاشا کرد و گفت: من آن مطلب را بر سبیل مثال گفته بودم. نسیمی را این ریا و بی ایمانی گران آمد. فی البدیهه بیتی به زبان ترکی سرود:
زاهدین بیر بارماغین کسن دونر حقدن کئچر
گور بو مسکین عاشقی سرپا سویالار آغلاماز
مولف احسن التواریخ می نویسد: در محل پوست کندن، خون بسیار از او رفته، رنگش زرد شد. گفتند که چون است که رنگ زرد کرده ای؟ گفت: من آفتاب سپهر عاشقی ام از مطلع عشق طالع شده. آفتاب در محل غروب زرد می شود.
نوشته اند که نسیمی در پای چوبه دار رو به مخالفان خود گفت: «آن خدایی که شما می پرستید، زیرپای من است و در زیرپای نسیمی سکه ای را یافتند که صورت سلطان بر آن حک شده بود.
شهادت نسیمی نه تنها پایان زندگی یک شاعر یا مرید وفادار به آموزه های خود بود، بلکه به نمادی از مقاومت اندیشه در برابر قدرت بدل شد. روایت هایی که از آخرین لحظات زندگی او به یادگار مانده اند، نشان می دهد که چگونه حتی در شکنجه و مرگ نیز زبان و ایمان خود را از دست نداد و با شعر و کلام، حقیقت درونی خویش را آشکار ساخت. در نهایت، ماجرای نسیمی را می توان نه صرفا یک حادثه خونین تاریخی، بلکه نشانی از جدال دیرینه «قدرت سیاسی» با «حقیقت طلبی» دانست.

منبع:
_تاریخ تیموریان و ترکمانان
(دکتر حسین میر جعفری)

✍️امیرمحمد جودی ثمرین

دانشگاه محقق اردبیلی