نظریه ادغام مفهومی در ادبیات

نظریه ادغام مفهومی فوکونیه و ترنر

اگرچه از آغاز رشته «زبان شناسی شناختی[1]» زمان زیادی نمی گذرد، اما امروزه می توان آن را یکی از مهم ترین مکاتب زبان شناسی دانست. زبان شناسی شناختی، یعنی مطالعه زبان چنان که با آنچه به مثابه ذهن بشر می شناسیم، سازگار بوده و با زبان به گونه ای برخورد کند که منعکس کننده و افشاگر ذهن باشد (ایوانز و گرین، 2006: 50) فوکونیه و ترنر نظریه «آمیختگی مفهومی[2]» را در سال 1998 مطرح کردند و در سال 2002 در کتاب شیوه ای که بدان می اندیشیماین نظریه را به طور کامل تشریح نمودند. نظریه آمیختگی مفهومی بر پایه مطالعات نظریه استعاره مفهومی لیکاف[3]و جانسون[4](1980) مطرح شده است که بر مبنای آن صورت ها بر اساس الگوهای منظمی صورت بندی می شوند و به توانایی خلاق انسان برای بیان مفاهیم انتزاعی از طریق مفاهیم عینی در قلمروهای مختلف اشاره دارند و آنچه این قلمروها را به یکدیگر مرتبط می کند، یک ساختار طرح واره ای مشترک[5]است. آمیختگی مفهومی شامل مجموعه ای از عملکردهای شناختی است که در ذهن انسان صورت می گیرد و سبب تلفیق فضاهای مختلف با یکدیگر می شود. (نک لبشو همکاران، 1397: 6) بر اساس این نظریه، ساخت معنا از دو مرحله «ساخت فضاهای ذهنی[6]» و «نگاشت فضاهای ذهنی ایجادشده[7]» تشکیل شده است (11: 1998Fauconnier & Turner,) ایده اصلی در این نظریه این است که در روند ساخت معنا آنچه درنهایت به دست می آید چیزی فراتر از ترکیب صرف ساختارها و داده های اولیه است. بر اساس نظر فوکونیه و ترنر (1998) این آمیختگی ها به صورت الگوهای مجزا صورت نمی گیرند؛ بلکه به صورت شبکه ای از آمیختگی های مفهومی عمل می کنند. این نظریه بیان می کند که انسان ها از طریق فرآیندهای ادغام ذهنی[8]، معانی جدیدی را ایجاد می کنند که فراتر از ویژگی های هر یک از دامنه ها و معناهای اولیه است (Fauconnier & Turner, 1998, p. 133). بر اساس این نظریه، بخشی از یک ساختار بر بخشی دیگر و همچنین بخشی از نقش بر نقشی دیگر نگاشت می شود تا دلالت ضمنی و شباهت میان دو امر ایجاد کند. (Joy, et al,2009: 45) درواقع، مفاهیم نگاشت شده از یک فضا به فضای دیگر بر فضای آمیخته[9]فرافکنی می شوند و در آن فضا ترکیبی صورت می گیرد که مفاهیم جدیدی در درک و تفسیر خواننده به وجود می آورد. اساس آمیختگی مفهومی بر توانایی شبکه های آمیختگی در فشرده سازی مفهومی به صورت موقعیت های قابل درک در فضای آمیخته صورت می گیرد . فشردگی بر اساس مجموعه ای از روابط حیاتی شامل علت و معلول؛ شباهت و عدم شباهت؛ زمان، مکان، تغییر، هویت، جزء کل و بازنمایی عمل می کند که می توانند در یک نسخه مقیاس بشری از خودشان یا در روابط حیاتی مختلف فشرده سازی شوند. (Pan: 2012) فضای آمیخته دارای ساختاری نوظهور است که به سه طریق مرتبط به هم رخ می دهد: (Turner & Fauconnier, 1997:149) ترکیب شامل ترکیب عناصر از درون دادهای مجزاست. تکمیل شامل برانگیختگی طرح واره هاست و همچنین ساختار درون آمیخته را می توان گسترش داد. این فرایند، فرایندی فعال است که ساختار منحصربه فردی را برای فضای آمیخته ایجاد می کند. فرآیند ادغام مفهومی شامل چهار مرحله است:

انتخاب دامنه های ورودی[10]: در این مرحله، دو یا چند دامنه مفهومی مستقل انتخاب می شوند که شامل ویژگی ها، روابط و مفاهیم مختلفی هستند.

نگاشت ویژگی ها:[11]شباهت ها و روابط میان دامنه های ورودی شناسایی و نگاشت می شوند.

ایجاد فضای ادغام:[12] یک فضای جدید ایجاد می شود که ترکیبی از ویژگی های دامنه های ورودی و روابط جدید است.

فعال سازی فضای ادغام:[13] از فضای ادغامی برای ایجاد معانی جدید استفاده می شود که در دامنه های اولیه وجود نداشتند (Fauconnier & Turner, 2002, pp. 40-41). به عنوان مثال، در استعاره «زمان چون رودخانه است»، دامنه های «زمان» و «رودخانه» ترکیب می شوند و فضای ادغامی «پویایی» و «گذر زمان» را خلق می کند. این فرآیند توضیح می دهد که چگونه استعاره های پیچیده در ذهن شکل می گیرند و به ما امکان درک مفاهیم انتزاعی را فراهم می کنند.

[1] - Cognitive linguistics

[2] - Conceptual Blending

[3] - George Lakoff

[4] - Mark Johnson

[5] - Common schema structure

[6] - Construction of mental spaces

[7] - Mapping of created mental spaces

[8] - Mental integration

[9] - mixed space

[10] - Input Spaces

[11] - Cross-Space Mapping

[12] - Blended Space

[13] - Emergent Structure

 منابع برای مطالعه بیشتر 

Croft, W. (2004). Cognitive linguistics. Cambridge University Press google schola, 2, 105-132.Evans, V. (2007). A Glossary of Cognitive Linguistics. Edinburgh: Edinburgh University Press.

Fauconnier, G., & Turner, M. (1998). Conceptual integration networks.Cognitive Science, 22(2), 133-187.

Fauconnier, G., & Turner, M. (2002). The way we think: Conceptual blending and the mind's hidden complexities. New York: Basic Books.

Jakobsen, Roman. (1995). Tow Aspects of Language and Tow of Aphasics Disturabances on Language. Edited By Linda R. Wavgh and Monique Morvile Burston. U. S. A: Harvard University Press

Lakoff, G., & Johnson, M. (1980). Metaphors we live by. Chicago: University of Chicago Press.

Lakoff, G., & Johnson, M. (2003). Philosophy in the flesh: The embodied mind and its challenge to western thought. New York: Basic Books.

Lee, D. (2001). Cognitive Linguistics. New York: Oxford University Press.

Talmy, L. (2000). Towards a cognitive semantics. Cambridge, MA: MIT Press

Yu, N. (1998). The Contemporary Theory of Metaphor. Amsterdam: John Benjamin.