تقویت تاب آوری اجتماعی

تاب آوری اجتماعی به توانایی افراد، خانواده ها و جوامع در مقابله با بحران ها، انعطاف پذیری در برابر تغییرات و بازیابی تعادل پس از شوک های اقتصادی، اجتماعی یا محیطی گفته می شود.

 توسعه تاب آوری اجتماعی به معنای ساختاردهی به سیستم هایی است که این توانایی را تقویت کنند.

 براساس مطالعات انجام شده، چنین رویکردی نه تنها به کاهش آسیب پذیری اجتماعی کمک می کند، بلکه زمینه را برای رشد پایدار فراهم می آورد. در دنیای امروزی که چالش هایی مانند تغییرات اقلیمی، بحران های اقتصادی و شیوع بیماری ها شایع است، توسعه تاب آوری اجتماعی به یک اولویت استراتژیک تبدیل شده است . 

عوامل موثر در تقویت تاب آوری اجتماعی 

برای توسعه تاب آوری اجتماعی، شناسایی عوامل اثر گذار ضروری است.

 این عوامل شامل دسترسی به منابع اقتصادی، شبکه های حمایتی قوی، آموزش و آگاهی افزایی، و مشارکت شهروندی هستند. مطالعات نشان داده اند که جوامعی که دارای ساختارهای اجتماعی متراکم و اعتماد متقابل بالایی هستند، در مواجهه با بحران ها عملکرد بهتری دارند. همچنین، نقش دولت در ایجاد زیرساخت های حمایتی و اجرای سیاست های اجتماعی عادلانه، یکی از ارکان اصلی این توسعه محسوب می شود . 

نقش رسانه های اجتماعی در افزایش تاب آوری اجتماعی 

در عصر دیجیتال، رسانه های اجتماعی ابزاری قدرتمند برای تقویت تاب آوری اجتماعی هستند. ویژگی هایی مانند اشتراک گذاری سریع اطلاعات، ایجاد شبکه های مجازی و تسهیل ارتباطات عمومی، به افراد کمک می کند تا در مواقع بحران همدیگر را یاری دهند. برای مثال، در حوادث طبیعی، پلتفرم هایی مانند توییتر و اینستاگرام نقش کلیدی در هماهنگی کمک های انسانی داشته اند. همچنین، رسانه های اجتماعی فرصت هایی برای آموزش و افزایش آگاهی عمومی درباره مدیریت ریسک فراهم کرده اند . 

با وجود اهمیت توسعه تاب آوری اجتماعی، چالش های متعددی وجود دارد. نابرابری های اقتصادی، ضعف زیرساخت های اجتماعی و کمبود آمادگی در مدیریت بحران، از جمله موانع اصلی محسوب می شوند. علاوه بر این، وابستگی بیش از حد به فناوری های دیجیتال می تواند به ایجاد شکاف دیجیتالی منجر شود، به ویژه در مناطق کم برخوردار. راهکارهایی مانند سرمایه گذاری در آموزش مهارت های زندگی، تقویت اقتصاد محلی و تدوین برنامه های جامع اضطراری، می توانند به غلبه بر این چالش ها کمک کنند . 

رسانه ها، به ویژه رسانه های اجتماعی، نقش برجسته ای در تقویت تاب آوری اجتماعی دارند.

تاب آوری اجتماعی به توانایی جوامع در مقابله با چالش ها، از جمله بحران های طبیعی، اقتصادی یا اجتماعی و بازگشت به تعادل پس از آنها اشاره دارد. رسانه های اجتماعی با تسهیل انتشار سریع اطلاعات، می توانند آگاهی عمومی را افزایش دهند و افراد را برای مقابله با بحران ها آماده کنند.

 به عنوان مثال، در مواقع بحران، این پلتفرم ها اخبار فوری را در سطح جهانی در عرض چند دقیقه منتشر می کنند و این امکان را فراهم می کنند که جوامع اقدامات لازم را به موقع انجام دهند . همچنین، رسانه های اجتماعی فضایی برای ایجاد شبکه های حمایتی جهانی فراهم کرده اند؛ گروه های فعال مدنی می توانند از این فضا برای تبادل راهکارهای حل مشکلات استفاده کنند و نهادهای محلی را در تصمیم گیری های استراتژیک یاری دهند . 

رسانه ها می توانند احساس تعلق و همبستگی را در میان افراد تقویت کنند، زیرا انسان ها از طریق به اشتراک گذاشتن تجربیات خود، ارتباطات عمیق تری با دیگران برقرار می کنند . این تعاملات، پایه ای برای ساختارهای حمایتی اجتماعی ضروری در دوره های بحرانی فراهم می کنند. 

با این حال، نقش رسانه ها در افزایش تاب آوری اجتماعی دو لبه است. اگرچه این پلتفرم ها اطلاعات را سرعت می دهند، اما گسترش اطلاعات نادرست می تواند به شدت به تاب آوری اجتماعی آسیب رساند. در مواقع بحران، شایعات و اخبار جعلی می توانند اضطراب عمومی را افزایش دهند و اعتماد عمومی به نهادهای دولتی و غیردولتی را تضعیف کنند. 

به عنوان مثال، در جریان همه گیری ها یا بلایای طبیعی، انتشار اطلاعات نادرست در فضای مجازی موجب سردرگمی و عدم همکاری مردم با دستورات رسمی شده است.

الگوهای مصرف رسانه ای که بر اساس تایید احساسی و تکرار محتوا طراحی شده اند، می توانند جوامع را در حلقه های بسته اطلاعاتی قرار دهند و از دیدگاه های متنوع جلوگیری کنند. این امر باعث تضعیف توانایی اجتماع در یادگیری از تجربیات گوناگون و یافتن راهکارهای نوآورانه می شود . برای بهره مندی از پتانسیل رسانه ها در تقویت تاب آوری، نیاز به آموزش رسانه ای، ارتقای شفافیت در منابع اطلاعات و توسعه مکانیزم های رصد و مقابله با دزدوقوع وجود دارد. این اقدامات می توانند رسانه ها را از ابزاری برای گسترش ناامنی به فضایی برای سازندگی و مقابله مثبت با چالش ها تبدیل کنند . 

برخی از موفق ترین موارد توسعه تاب آوری یا resiliency در کشورهایی دیده شده که برنامه های جامعی برای تقویت شبکه های حمایتی اجرا کرده اند. به عنوان مثال، ژاپن با تمرکز بر آموزش های فوریت های اجتماعی و ایجاد سازمان های مردمی، توانسته است مقاومت جوامع خود را در برابر زلزله افزایش دهد. همچنین، استفاده از ابزارهای دیجیتال برای مشارکت شهروندی در شهرهای هوشمند، الگویی جدید برای تقویت تاب آوری در سطح جهانی فراهم کرده است .

برای ادامه مسیر توسعه تاب آوری اجتماعی، همکاری چندجانبه بین دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی ضروری است. سرمایه گذاری در تحقیقات علمی، ادغام فناوری های نوین و تدوین سیاست های مبتنی بر شواهد، کلید دستیابی به این هدف است.

توجه به عدالت اجتماعی و شمولیت برنامه ها می تواند اطمینان حاصل کند که هیچ گروهی در مسیر رشد تاب آوری اجتماعی از دست نرود. با توجه به تغییرات سریع جوامع امروزی، توسعه تاب آوری اجتماعی نه تنها یک ضرورت، بلکه یک سرمایه گذاری برای آینده است .