علل حرمت شراب ، خون ، مردار و گوشت خوک از سوی خدای سبحان در بیان باقرالعلوم علیه السلام

بسم الله الرحمن الرحیم

محمد بن عذافر از پدرش نقل می کند که گفت به محضر مبارک امام باقر علیه السلام عرض کردم: برای چه خداوند عز و جل شراب و مردار و خون و گوشت خوک را حرام فرموده است؟

حضرت فرمودند: خداوند تبارک و تعالی این اشیاء را بر بندگان حرام نکرد و غیر آنها را حلال قرار نداد تا ایشان را به آنچه حلال کرده راغب و از آنچه حرام فرموده بیمیل نموده باشد ؛ بلکه پس از آفرینش مخلوقات آنچه که ابدان ایشان به آن قائم است و در راستای مصلحت و خیر آنها هست را ، به آنها تعلیم فرمود و پس از آن تفهیم شان نمود که این سنخ از اشیاء بر ایشان مباح و حلال است و نیز آنچه به ضرر ابدان شان هست را ، به آنها هشدار داد و اعلام فرمود که این قبیل از اشیاء بر آنها حرام است.

سپس فرمود: کسی که از شما در وقتی از اوقات مضطر شد و بدنش قائم و پا بر جا نشد مگر به یکی از این محرمات البته در چنین وضعی میتواند به مقداری که حاجتش برطرف شده و مشکلش حل شود از آن استفاده کند نه بیش از این مقدار. من لا یحضره الفقیه ؛ ج3 ؛ ص345 – 346 .

سپس امام باقر علیه السلام به طور جداگانه ضرر و آسیب های هریک از این محرمات را به تفصیل بیان نموده فرمودند :

اما مردار: احدی حق ندارد از آن تناول کند ( مگر آنکه در حال اضطرار قرار بگیرد) ؛ چرا که خورنده مردار مبتلا به مرگ ناگهانی میگردد.

و اما خون: خوردن آن در خورنده آن زرد آب ایجاد کرده و او را مبتلا به مرض عطش ( و مرض شبیه جنون ) و قساوت قلب و کم مهری نموده به طوری که خویشاوندان و یارانش (نیز از شر و قساوت او ) در امان نخواهند بود.

« و اما گوشت خوک: خداوند تبارک و تعالی طائفهای را در صورتهای مختلف نظیر صورت خوک و بوزینه و خرس مسخ فرمود و سپس نهی کرد از خوردن گوشت حیوانات مماثل و هم شکل ایشان تا بدین وسیله از استفاده شدن ممسوخات جلوگیری به عمل آمده و از طرفی به عقوبت و بلایی که آنها به آن مبتلا شدهاند استخفافی واقع نگردد». همان .

( در روایتی که از امام رضا علیه السلام نقل شده است حضرت می فرماید :« یکی از دلایل حرمت گوشت خوک آن است که خوراک و غذاء این حیوان ، ناپاکترین و کثیف ترین کثافات و ناپاکیها است و علل بسیار دیگر نیز دارد ( یعنی به دلایل متعدد گوشت خوک حرام است ) ». علل الشرایع ، ج2 ، ص 485 .)

« و اما خمر و شراب: خداوند متعال آن را حرام فرمود زیرا هم مستی ایجاد میکند و هم فاسد است. سپس فرمود: خورنده شراب به منزله کسانی است که بت میپرستند و شرب خمر در شارب ارتعاش و لرزه ایجاد کرده و مروت و جوانمردی را از او زائل نموده و باعث میشود که وی بر انجام محارم الهی از قبیل ریختن خونها و مرتکب شدن زنا جرات پیدا نماید ، حتی کار به جایی میرسد که از آدم مست بعید نیست که با محارم خود در حال زوال عقل جمع شود ، و شراب در شارب هر شر و بدی را ایجاد میکند ». من لا یحضره الفقیه ؛ ج3 ؛ ص345 – 346 .

نکته ها

1 ) همان طور که احکام خمسه الهی ( واجب ، مستحب ، حرام ، مکروه و اباحه ) دارای مصالح و مفاسد واقعیه است ؛

یعنی هرچیزی را که خدای سبحان واجب و مستحب قرار داده قطعا انجام آن دارای مصلحت و منفعت ملزمه و غیرملزمه است و ترک آن مفسده دارد ، چه انسان ها آن را بداند یا نداند ،

و هرچیزی را که حرام قرارداده انجام دادن آن ، دارای مفسده و ضرر شدید و غیر شدید است و ترک آن دارای مصلحت و منفعت است

و آنچه را مباح قرار داده ترک یا انجام دادن آن یکسان است .

همچنین درموضوعات خارجیه مانند ماکولات و مشروبات و آمثال آن ، حلیت و حرمت آنها براساس مصالح و مضار است یعنی هرچیزی را که خدای سبحان خوردن و آشامیدن آن را حلال قرار داده یقینا آن چیز به نفع و مصلحت بدن انسان است چه نفع آن را بداند یا نداند ، و هرچیزی که خوردن و آشامیدن آن را خدای سبحان حرام قرار داده مانند : مردار ، خون ، گوشت سک و خوک ، مال مردم ، شراب ، مال یتیم و... ، قطعا به ضرر انسان است چه این ضرر را بداند انسان یا نداند.

2 ) غذای حرام و ناپاک علاوه براینکه آثارزیان بار برای بدن و جسم انسان دارد ، بر روح و جان انسان ، و طرز فکر و عمل او نیز تاثیر به سزا می گذارد ؛ لذا در روز عاشورا حضرت سید الشهدا علیه السلام یکی از علت نشنیدن کوفیان سخن حق را و کشیدن شمشیربه روی حجت خدا و امام زمان خود حرام خوری بیان کرده فرمودند :« فقد ملئت بطونکم من الحرام »(بحارالانوار،ج45 ، ص8 ). و همچنین حرام خواری در نسل و اولاد او نیز تاثیر منفی و ویرانگردارد. چنانکه امام صادق علیه السلام فرمودند :« کسب الحرام یبین فی الذریه ، در آمد حرام در نسل و اولاد اثر می گذارد ». الکافی ، ج5 ، ص 125 .

2 ) همان طور که براساس روایت فوق تغذیه و غذای جسمی انسان حلال و حرام ، ومفید و مضر دارد ؛ تغذیه و غذایی روحی انسان نیز چنین است یعنی راهنمایی های فکری و اعتقادی را باید از افراد سالم و منابع معتبر گرفت ؛ و به هرسخن و گوینده ای نباید گوش داد و هرنوع نگرش فکری را نباید پذیرفت ؛ لذا امام باقرعلیه السلام در تفسیراین آیه قرآن که « فلینظر الانسان الی طعامه ، پس انسان باید به خوراکش با تامل بنگرد » عبس/ 24 . فرمودند :« الی علمه الذی یاخذه عمن یاخذه ، باید به علم و آگاهی که به دست می آورد( و تغذیه فکری خود )دقت کند که از چه کسی فرا می گیرد ». من لایحضره الفقیه ، ج4 ، ص578 .

دقت و تامل در تغذیه فکری و اعتقادی ، و روح و روان انسان در این عصر وزمانی که استفاده از فضای مجاز و شبکه های اجتماعی زیاد و کارمره انسان ها نه ، بلکه کارهر لحظه ی جامعه شده است ، اهمیت مضاعف پیدا می کند.