کمیسیون بین المللی حفاظت پرتوی (ICRP)(INTERNATIONAL COMMISSION ON RADIOLOGICAL PROTECTION)
به نام خدا
1-تعریف ICRP:
یک سازمان غیردولتی و علمی که استانداردهای بینالمللی برای حفاظت از انسان و محیط زیست در برابر پرتو های یونیزان را تدوین میکند.
- سال تاسیس: ۱۹۲۸ (با نام اولیه کمیته بینالمللی حفاظت پرتوی).
- اهداف اصلی:
- تعیین حد مجاز دوز پرتو برای کارگران و عموم مردم.
- توسعه اصول حفاظت پرتوی مانند ALARA (کاهش دوز تا حد قابل قبول).
2-ساختار و نحوه فعالیت:
سازماندهی:
- کمیتههای اصلی: علمی، فنی، و اجرایی.
- همکاری با نهادها: IAEA، WHO، UNSCEAR.
- انتشارات معتبر:
- سری گزارشهای ICRP Publication (مانند ICRP 26, 60, 103).
- دستورالعملهای مبتنی بر شواهد علمی.
3-توصیه های کلیدی ICRP:
الف. اصول پایه حفاظت پرتوی
۱. توجیه (Justification): هر منبع پرتوی باید مزایای کلی آن بیش از ضررش باشد.
۲. بهینه سازی (Optimization): کاهش دوز تا حد ALARA
۳. محدودیت دوز (Dose Limitation): تعیین سقف دوز سالانه برای افراد.
ب. حد مجاز دوز سالانه
| گروه | حد مجاز دوز (میلی سیورت/سال) |
|--------------|-----------------------------|
| کارگران پرتوی | ۲۰ |
| عموم مردم | ۱ |
4-نقش ICRP در حوزههای کاربردی :
پزشکی:
- تدوین استانداردهای حفاظت پرتوی در رادیولوژی و رادیوتراپی.
- مثال: محدودیت دوز برای بیماران در CT اسکن.
- صنعت و محیط زیست:
- مدیریت پسماندهای هستهای.
- نظارت بر آلودگی پرتوی پس از حوادث (مانند فوکوشیما).
- تحقیقات علمی:
- ارائه چارچوب برای آزمایشهای پرتوی در فضا.
5-مقایسه گزارشهای مهم ICRP :
(سال انتشار) (گزارش) نوآوری کلیدی
ICRP 26) (1977)) معرفی سیستم دوز معادل
ICRP 60) (1990)) به روزرسانی حددوز و مفهوم ALARA
ICRP 103) (2007)) ادغام ریسک سرطان و بیماریهای غیرسرطانی
6-چالشها و انتقادات به ICRP:
انتقادات:
- عدم توجه کافی به تفاوتهای فردی (مانند سن، جنسیت).
- چالش در بروزرسانی استانداردها با فناوریهای نوین (مانند پرتوهای کیهانی در سفرهای فضایی).
- پاسخ ICRP:
- بازنگری هر ۱۰-۱۵ سال بر اساس دادههای اپیدمیولوژیک
حادثه چرنوبیل (۱۹۸۶):
- نقش ICRP در بازتعیین حد مجاز سکونت در مناطق آلوده.
- کاربرد در رادیوتراپی:
- استاندارد ICRP ۸۴ برای حفاظت از بیماران در پرتودرمانی
تمرکز بر:
- حفاظت پرتوی در فناوریهای نوین (هوش مصنوعی، نانوذرات).
- بهبود ارتباط با عموم مردم برای کاهش ترس از پرتو.
9-تضاد بین استانداردهای ICRP (کمیسیون بینالمللی حفاظت پرتوی) و قوانین ملی :
تضاد بین استانداردهای ICRP (کمیسیون بینالمللی حفاظت پرتوی) و قوانین ملی برخی کشورها معمولا ناشی از تفاوت در اولویتها، شرایط محلی، یا تفسیرهای علمی است
تفاوت در حد مجاز دوز پرتو
- ICRP: حد مجاز سالانه برای عموم مردم را ۱ میلی سیورت و برای کارگران پرتوی ۲۰ میلی سیورت تعیین میکند.
- قوانین ملی:
- برخی کشورها (مثل آلمان) ممکن است محدودیتهای سختگیرانه تری اعمال کنند (مثلا ۰.۵ میلی سیورت برای عموم).
- برخی کشورهای در حال توسعه به دلیل کمبود منابع، گاهی استانداردهای ICRP را بهطور کامل رعایت نمیکنند.
مثال:
- ژاپن پس از فوکوشیما: استانداردهای اضطراری ICRP برای ساکنان مناطق آلوده (۲۰ میلی سیورت/سال) با اعتراضات عمومی مواجه شد و دولت ژاپن حد مجاز را به ۱ میلی سیورت/سال کاهش داد.
تفاوت در تعریف توجیه و بهینه سازی
- ICRP: بر اساس اصل ALARA (کاهش دوز تا حد قابل قبول)، هر فعالیت پرتوی باید توجیه اقتصادی-اجتماعی داشته باشد.
- قوانین ملی: کشورها ممکن است الزامات اقتصادی یا سیاستهای انرژی هستهای را بر اصول ICRP اولویت دهند.
- مثال: برخی کشورها پروژههای هستهای را با وجود ریسک پرتوی بالا به دلیل نیاز به انرژی، تایید میکنند.
تفاوت در مدیریت پسماندهای هستهای
- ICRP: بر جداسازی و دفن ایمن پسماندها تاکید دارد.
- قوانین ملی: کشورهایی مانند آمریکا یا فرانسه بهدلیل حجم بالای پسماندهای هستهای، گاهی استانداردها را تعدیل میکنند.
- مثال: دفن پسماندهای کمفعالیت در عمق کم (برخلاف توصیه ICRP).
تفاوت در رویکرد به پرتوهای طبیعی
- ICRP: تمرکز اصلی بر پرتوهای مصنوعی (مانند پزشکی و صنعت) است و پرتو های طبیعی (مانند رادون) اغلب نادیده گرفته میشوند.
- قوانین ملی: کشورهایی با سطح بالای رادون (مثل ایران یا سوئد) قوانین سختگیرانه تری برای حفاظت در برابر پرتوهای طبیعی وضع میکنند.
چالش در اجرای استانداردهای ICRP در صنعت پزشکی
- ICRP: توصیه میکند دوز پرتو در تصویربرداری پزشکی (مثل CT اسکن) تا حد ممکن کاهش یابد.
- واقعیت عملی:
- در کشورهایی با منابع محدود، دستگاههای قدیمی ممکن است دوز بالاتری تولید کنند.
- مثال: در برخی بیمارستانهای آسیایی یا آفریقایی، دوز پرتو در رادیولوژی گاهی ۲ تا ۳ برابر استاندارد ICRP است.
مسائل فرهنگی و اجتماعی
- ICRP: استانداردهای آن بر پایه علم غربی و دادههای جمعیتی اروپا/آمریکای شمالی است.
- انتقادات:
- تفاوتهای ژنتیکی یا سبک زندگی در سایر مناطق جهان (مثل آسیا) ممکن است در محاسبات ICRP نادیده گرفته شود.
نمونه های خاص از تضادها
الف. ایالات متحده (NRC) & ICRP:
- NRC حد مجاز دوز برای کارگران را ۵۰ میلی سیورت/سال تعیین کرده (بیشتر از ICRP).
ب. اتحادیه اروپا (EURATOM):
- قوانین EURATOM اغلب سختگیرانه تر از ICRP هستند (مثلا در حفاظت از کودکان و زنان باردار).
پایان
وبسایت رسمی ICRP: [www.icrp.org](https://www.icrp.org)
دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته شاهین جلیل پور