تقابل عقل و قلب

🌷بسم الله الرحمن الرحیم

🤔پاسخ به یک شبهه و مساله به حد اختصار بر اساس حدیث شریف رسول اکرم(ص): (مثل العقل فی القلب کمثل السراج فی وسط البیت)

🤔مساله:
هل الحب منبعث عن العقل او القلب؟

ترجمه فارسی: آیا عشق، برخاسته از عقل است یا قلب؟

✍پاسخ به مساله:

اگر بخواهیم این مساله را حل کنیم ابتدا باید به تحلیل زبانی این حدیث شریف بپردازیم.
به اعتقاد بنده در حدیث مذکور، ظرف عقل در مقابل ظرف عشق قرار دارد و حرف جر (فی) مجازا دلالت بر حرف جر(علی) که معنای تقابل را می رساند، می باشد. به نوعی ما، تقابل بین عقل و قلب را در حدیث مشاهده می کنیم. از طرفی تمثیل و تشبیه، قرابت معنایی را به شکل ملموس برای مخاطب به تصویر می کشد و تابلوسازی می کند، پیامبر اکرم(ص) از این تصویرسازی به نحو احسن بهره برده است.

🤔مساله ی دیگر این است که آیا ظرف عقل می چربد یا ظرف قلب؟

✍به اعتقاد بنده در حدیث مذکور ظرف عقل می چربد.چون بر اساس قاعده بلاغی (زیاده المبانی تدل علی زیاده المعانی) که بیانگر این است که زیادت لفظ دلالت بر زیادت معنا دارد، در حدیث شریف مذکور سه ادات تشبیه یعنی (۱-مثل(اولی)۲-کاف تشبیه۳-مثل(دومی))دلالت بر تاکید ظرف عقل بر ظرف قلب دارد ضمن اینکه کلمه ی (وسط) قبل از (البیت) دلالت تاکیدی بیشتری بر عقل دارد چون پیغمبر فرمود (چراغ دقیق (وسط خانه) را روشن می کند) این یعنی محور، عقل است.
نکته ی دیگر در باب (السراج) است. اگر بخواهم از کارخانه ی با برکت واژه سازی زبان عربی مشتق بگیرم، عبارت (سرجه الله) (یعنی خداوند او را موفق گرداند) بسیار گویای این است که (سراج) چراغی است که به شدت سودمند و موثر است و این باز محور عقل را می چرباند.

البته این را بگویم از مناظر دیگر همچون فلسفه و منطق و دیگر علوم، این بحث قلب و عقل بسیار طول و دراز و متفاوت است.

آخر دعوانا ان الحمدلله رب العالمین.

✍امیرحسین گلشنی
کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی و پژوهشگر قرآنی
۱۴۰۳/۱۲/۱۸

لطفا نشر دهید تا دیگران استفاده کنند🙏
لینک تلگرامی کانالم:
https://t.me/amirhosseingolsani