شیوه های جایگزین یا غیرقضایی حل و فصل اختلافات:داوری-سازش-میانجیگری سازش-مذاکره

شیوه های جایگزین یا غیرقضایی حل و فصل اختلاف که اختصارا آی.دی.آر نامیده می شود به همه روش هایی اطلاق می شود که حل و فصل اختلاف در خارج از دادگاه صورت می گیرد. در این شیوه ها که از آنها به عدالت خصوصی نیز تعبیر شده است((1 اختلافات به وسیله شخص یا اشخاص ثالثی که معمولا به وسیله طرفین اختلاف انتخاب می شوند و مطابق با روش و آیین رسیدگی مورد توافق طرفین حل و فصل می شود. هر چند استفاده از روش های غیررسمی حل اختلاف و به کارگیری داور و میانجی و روش کدخدا منشی و سازش برای حل نزاعها حتی پیش از شکل گیری دولت و سازمان قضایی امری معمول و متداول بوده است و سابقه و قدمت بیشتری از شیوه رسمی و دادگاهی حل اختلاف دارد((2 اما استفاده از شیوه های جایگزین حل و فصل اختلاف به گونه ای که دارای قواعد و مقررات مشخص باشد و در چارچوب موسسات خاصی مورد ترویج و تشویق قرار گرفته و به عنوان جایگزین شیوه دادگاهی و رسمی حل اختلاف مطرح باشد و در کل آنچه امروزه به نام آی.دی. آر می شناسیم چند دهه ای (از دهه 1970 به بعد) است ( 3) که مرسوم شده و انتخاب آن به عنوان روش حل اختلاف روز به روز طرفداران بشتری پیدا می کند. فوائد متعددی که استفاده از آی.دی.آر دربردارد دولتها را مجاب کرده است که با اتخاذ تدابیرو انجام اقداماتی از جمله وضع و اصلاح قوانین و مقررات و تاسیس موسسات مربوط بستر مناسبی را جهت رواج و استفاده بیشتر از شیوه های جایگزین حل اختلاف فراهم سازند . موسسات متعددی در زمینه آی.دی.آر (به ویژه تحت عنوان موسسات و مراکز داوری و میانجی گری) تامین شده است که در سطح ملی و بین المللی فعالیت می کنند.