تزاحم آزادی بیان و آزادی دین در نظام بین المللی حقوق بشر

ایده امروزین حقوق بشر به دنبال جنگ جهانی دوم ظاهر شد و بر این اساس، ماده 68 منشور سازمان ملل متحد به شورای اقتصادی و اجتماعی این سازمان اختیار داد نهادهایی را برای ترویج حقوق بشر ایجاد کند. بر همین اساس، کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل در سال 1946 ایجاد و پس از تاسیس، به سرعت نسبت به تدوین معیار های حقوق بشر اقدام کرد. اولین نتیجه فعالیت های کمیسیون، اعلامیه جهانی حقوق بشر بود که در سال 1948 توسط مجمع عمومی سازمان ملل و بدون رای مخالف پذیرفته شد. با ادامه فعالیت کمیسیون مزبور، میثاق های بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مورد پذیرش کشورها قرار گرفت.در میان حقوقی که در سه سند فوق و نیز اسناد منطقه ای حقوق بشر (کنوانسیون اروپایی حقوق بشر، کنوانسیون آمریکایی حقوق بشر و منشور آفریقایی حقوق بشر و ملت ها) بر آن ها تاکید شده است دو حق آزادی بیان و آزادی دین نیز دیده می شود. البته این دو حق جزء قدیمی ترین حقوق بشر هستند و در اولین قوانین اساسی و اولین متون حقوق بشری داخلی نیز منعکس شده بودند. مثلا در اعلامیه فرانسوی حقوق بشر و شهروند به سال 1789 و اولین اصلاح قانون اساسی ایالات متحده آمریکا به سال 1791 به هر دو حق فوق اشاره شده است.اما به رغم انعکاس این دو حق در اسناد مختلف جهانی و منطقه ای و نیز قوانین داخلی بسیاری از کشورها، ناظران بین المللی معتقدند این دو حق در بسیاری از کشورهای جهان نقض می شوند. به عنوان مثال، گزارشگر آزادی بیان سازمان ملل می گوید: صرف تصویب میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی و دیگر اسناد بین المللی مربوطه، موجب تامین حق آزادی نظر و بیان به شکلی مناسب نمی شود. گزارشگر آزادی دین یا عقیده نیز در گزارشی مفصل، ضمن بر شمردن عوامل موثر بر عدم اجرای اعلامیه محو تمام اشکال نابردباری و تبعیض مبتنی بر دین یا عقیده، می گوید: در حالی که وجود کشوری که اعلام می کند اولین کشور ملحد در دنیا است و طبق قوانین داخلی خود، دین را موضوعی غیرقانونی دانسته است یک استثناء می باشد، اما طیفی از ضوابط قانونی در کشورهای مختلف وجود دارد که اصل آزادی دین و عقیده آن گونه که در این اعلامیه تعریف شده است را به خطر می اندازد.