ارزیابی انتقادی دانش مطالعات قومی از منظر صلح

مطالعات قومی در سطح جهان و ایران در سه دهه اخیر رشد و گسترش فراوانی داشته است. فروپاشی اتحاد جماهیر، یوگسلاوی، چکسلواکی و تجزیه آچه ی اندونزوی، سومالی و بروز سطوحی از تنش و منازعه قومی در اقصی نقاط جهان ازعراق، سوریه، لبنان و افغانستان تا اسپانیا و ایرلند ادبیات این حوزه را بشدت گسترش بخشیده و تجربه های فراوانی را در حوزه مطالعات قومی به همراه داشته است. با چنین مقدمه ای این پژوهش از منظر رئالیسم انتقادی به دنبال پاسخگویی به این پرسش کلیدی است که دانش مطالعات قومی چه نسبتی با صلح می یابد و آیا در مجموع توانسته است فضای این حوزه را تلطیف نماید و با مفهوم صلح اعم از صلح درمفهوم کلاسیک و یا صلح در مفهوم مثبت ارتباطی برقرار نماید جان مایه اصلی و روح حاکم بر پژوهشهای قومی، تولید دانش و طرح ادبیات تمایز و تفکیک هویتی است. ادبیات تولید شده در این دانش با تکیه و تاکید بر تنوع و تکثر به مثابه یک واقعیت و یک ارزش، شناسایی هویت های متکثر قومی را وجهه همت خویش قرار داده است و در فضای متاثر از رویکرد انتقادی به مدرنیسم ، بدکارکردیهای دولتهای مدرن و گسترش ادبیات جهانی شدن به لحاظ معنایی، مفهومی، نظری، رویکردی، روشی و معرفتی در سپهر اندیشه ورزی غلبه گفتمانی و بعضا همدلانه یافت. از منظر معنایی، مفهومی و نظری ، گسترش دایره واژگانی و بسط ادبیاتی نظیر؛ اقلیت اکثریت، مرکز پیرامون، استعمار داخلی، ستم ملی و قومی، مطالبات قومی، احساس محرومیت و تبعیض قومی، نخبگان قومی، هویت طلبی، ناسیونالیسم قومی، حقوق قومی و گروهی، فدرالیسم، توسعه اجتماعی قومی؛ تمایز و تفکیک هویتی را بشدت برجسته ساخت؛ چنان که همزمان به لحاظ رویکردی ؛ دانش مطالعات قومی در تقید جامعه شناسی تغییر و دگرگونی ، به تولید دانش انتقادی، مطالبه گرایانه، خاص گرایانه، بعضا غیرخنثی، همدلانه، جهت دار، احساسی و هنجاری گرایش یافت و در فضای رسانه ای شده ی علم ؛ تهییج و بسیج گری را نیز چون کنشگران قومی در سرلوحه ی خویش قرار داد. در چارچوب ملاحظات روش شناختی؛ مطالعات قومی با انتخاب رهیافت بین رشته ای و کاربست رویکرد پوزیتیویسیتی و روشهای کمی، به ویژه کاربرد ابزار پرسشنامه به مثابه وجه غالب روش شناختی؛ نتایج تمایز و تفکیک را جنبه علمی بخشید. در تحلیل شرایط عینی و واقعی متاثر از تحولات ملی، منطقه ای و بین المللی سر از پا نشناخت و گروه های قومی را بدون درنظر گرفتن پس پیش زمینه های ، جامعه ی هدف در نظرسنجی ها و مطالعات میدانی قرار داد و از این طریق آمال و آرزوهای محلی قومی را به مدد جدول و نمودار و نقشه؛ لباس علم پوشاند و بینش تعلقات قومی و تمایز و تفکیک را گسترش بخشید. از سوی دیگر؛ در کنار حمایت دانشگاه ها و نهادهای پژوهشی ازطرح ها و مطالعات قومی؛ مصوبات و اقدامات جامعه بین الملل اعم از مصوبات و اقدامات شورای امنیت، مجمع عمومی، کمیسیون حقوق بشر، شورای اقتصادی اجتماعی و یونسکو ادبیات حقوقی و فضای دیپلماتیک مناسبی برای پژوهشگران اجتماعی و حقوقی در وضعیت سنجی گروهها و جوامع هدف فراهم آورد. پژوهش پیش رو با بهره گیری از یافته ها، مطالعات و اندوخته های علمی یک ربع قرن پژوهشگر در حوزه مطالعات قومی، با مرور فضای گفتمانی و روح حاکم بر اجزاء و ابعاد پژوهش های این حوزه تلاش دارد از منظری انتقادی، نسبت این مطالعات را با صلح مورد سنجش و ارزیابی قرار دهد.

کلیدواژه ها:

مطالعات قومی ، صلح ، تمایز و تفکیک ، رئالیسم انتقادی