سبک شناسی خطاب های خداوند به پیامبر اکرم (ص)/سید حسین سیدی، محمد علی کاظمی تبار

در این مقاله کوشیده ایم با توجه به تفاوت های موجود میان آیه های مکی و مدنی، به این سوال پاسخ دهیم که سبک خطاب های خداوند متعال به رسول گرامی اسلام (ص) در آیه های مکی چگونه است و چه ویژگی ها و امتیاز هایی دارد. منظور از خطاب در این نوشتار، همان معنای لغوی آن، یعنی رو در رو سخن گفتن با شخص و جهت دهی کلام به سوی مخاطب است ؛ بنابراین، برای پاسخ دادن به سوال یاد شده، خطاب های قرآن را به انواعی گوناگون همچون ندا، امر، نهی، استفهام، خبر و شرط تقسیم کرده وآیه های مربوط به هر سبک را بررسی کرده و در نهایت، به این نتیجه ها رسیده ایم: ندا های خداوند متعال به پیامبر اسلام (ص) با پیامبران دیگر تفاوت دارد؛ زیرا خداوند متعال همه پیامبران قبلی را با نامشان خطاب کرده است؛ در حالی که برای خطاب کردن پیامبر اکرم (ص)، از القاب و اوصافی همچون یا ایها النبی ، یا ایها الرسول و... استفاده کرده و هدفش از این کار، تکریم و ممتاز کردن آن حضرت نسبت به دیگران بوده است. نکتهدیگر، آن است که کاربرد فراوان فعل قل در آیه های مکی نشان می دهد که الفاظ و معانی قرآن، به صورت هم زمان از جانب خداوند متعال به آن حضرت وحی شده است و ایشان نیز آن ها را در نهایت امانت داری به مردم رسانده است. علاوه بر این، بیشتر خطاب هایی که به سبک نهی بیان شده اند، معنای مجازی دارند و از مهم ترین معانی آن ها می توان دل داری، ارشاد، دوام و استمرار، و... را ذکر کرد. در سبک استفهام نیز الگوی ارایت ، افرایت و مشابه آن، بسیار تکرار شده است و از سبک های جدید استفهام در قرآن می توان ورود همزه بر واژه های ان و اذا ، و ترکیب این دو را با هم ذکر کرد.    

کلیدواژه ها:

سبک ، خطاب ، ندا ، امر ، نهی ، استفهام ، خبر