نظری به چیستی و کاربرد قیاس در فقه مقارن و حقوق ایران

این تحقیق به منظور ارائه نگاهی نو نسبت به قیاس و کاربرد آن در حقوق اسلامی نگاشته شده است. مرور بر مبانی تجربی در این باره نشان می دهد که اکثر پژوهشهای قبلی بر اختلاف گسترده نظری میان فقهای شیعه و سنی تاکید کرده اند. غالبا باور بر این بوده که میان شیعه و سنی، مشابهتی در کاربرد نظری قیاس وجود ندارد. ولی برخلاف تصورات رایج، شباهت نظری گسترده ای در بهره گیری از قیاس میان فقیهان امامیه و اهل­ سنت وجود دارد. علمای امامیه هم­چون علمای اهل­ سنت در بسیاری از موارد از قیاس بهره می گیرند؛ اما آن را با عناوین دیگری مانند تنقیح مناط و... به کار می برند. به این ترتیب شیعیان مخالف کاربرد قیاس در امور فقهی نیستند؛ بلکه آنها کاربرد قیاس را در کلیه امور نمی پذیرند؛ در حالی که فقیهان تسنن هر زمان که برای مسئله ای حکم یا قاعده ای در قرآن یا روایات نبینند و یا دلیلی از اجماع بر آن مسئله نیابند قیاس را حجت می­ دانند، به دلیل ادراک علل احکام در امور غیرتعبدی با عنایت به بشری بودن آن و هم­چنین به دلیل عدم امکان دسترسی به علل واقعی تمامی احکام شرعی. در مقابل، شیعیان نسبت به کاربرد قیاس در کلیه امور به دیده تردید می نگرند و اما عملا در موارد زیادی، از قیاس بهره می گیرند و تنها در موارد محدودی با ابزارهای دیگری به استنباط احکام می پردازند.

کلیدواژه ها:

قیاس ، حقوق اسلامی ، امامیه ، اهل سنت