واکاوی جایگاه ونقش عقل در متون تاریخی دوره اسلامی با تاکید بربررسی روش ابن خلدون

مقدمه و بیان مساله: انسان با اندیشه ورزی و ژرفکاوی در رویدادهای پیرامونش توان دستیابی به افق های ناگشوده را پیدا میکند .در اندیشهی ابنخلدون، توجه به نگرشها و تحلیلهای خردگرایانه، امری بسیار حیاتی است و همین امر موجب شهرت تفکر وی شده است. چه مولفه ها و مقولاتی، منظومه ی فکری ابنخلدون در فلسفه ی تاریخ را شکل میدهند و تفاوت اساسی نگرش وی در عقلانیت، که شالوده ی فلسفه ی تاریخ است، با عقلانیت دنیای معاصر چیست. اگر وی عقلانیت را باور نداشت، هرگز به چیزی فراتر از آنچه دیگران به آن دست یافته بودند، نمی رسید و هرگز روش نقالانه ی تاریخی به روش نقادانه ی خردگرا تغییر جهت نمیداد؛ لذا پرداختن به ابنخلدون از این نظرگاه، امری مهم و اساسی است. این مقاله درصدد است دیدگاه های ابن خلدون را در زمینه ونقش عقل در متون تاریخی دوره اسلامی معرفی و تبیین کند. روش پژوهش: تحقیق حاضر براساس هدف ،از نوع تحقیقات کاربردی وبنیادی است وبه لحاظ ماهیت و روش ،از نوع تحقیقات توصیفی-تحلیلی با تاکید بر توصیفی/تاریخی است.داده ها واطلاعات مورد نیاز از منابع اصیل تاریخی وپژوهش های انجام شده در این زمینه استخراج شده وبه منظر دست یابی به نتایج علمی مورد تجزیه تحلیل تاریخی قرار گرفته اند.نتایج: از جمله دستاوردهای پژوهش میتوان به تلاشی که ابن خلدون در مسیر پایه گذاری علم نوبنیاد عمران و نوآوری تحول آفرینی که در فلسفهی تاریخ انجام داد نام برد،که با توجه به گرایش عقلانیت وی در تحلیلهای تاریخی قابل فهم است. روششناسی او را بتوان افق گشای ساحت اندیشگی در گستره ی تاریخ، اجتماع و سیاست دانست. هدف نویسنده ی مقدمه، تدوین ضابطه ای بود که از مجرای آن بتوان تاریخ را که در دوره ی اسلامی صبغه ای کلامی داشت، به علمی با روشی برهانی یا عقلی تبدیل کند و آن را در طبقهبندی دانشهای عقلی وارد نماید.کاربرد و آثار: روش ابنخلدون دقیقا در مقابل روش افرادی همچون طبری قرار دارد؛ زیرا به اعتقاد او باید این شیوه نقد گردد و آثار آن از تاریخ زدوده شود. او با تقلید بی چون و چرا از پیشینیان مخالف است و آن را زمینه ساز خطا و گمراهی در تحلیلها و برداشت های افراد میداند. با تکرار حرف گذشتگان، بدون تحلیل عقلی، نهتنها راه به جایی نمیبریم، بلکه اگر با محک اندیشه به سراغ داده های تاریخی آنان نرویم، مقدمات گمراهی خویش را فراهم کرده ایم.

کلیدواژه ها:

عقل ، متون تاریخی ، ابن خلدون ، دوره اسلامی .