بررسی تنوع ژنتیکی برخی ژنوتیپ های لیمو اسیدی (Citrus aurantifolia Swingle) ایران بر پایه نشانگر AFLP

سابقه و هدف: مرکبات یکی از مهمترین محصولات مناطق نیمه گرمسیری دنیا هستند که لایم های اسیدی (Citrus aurantifolia) در آن گروه بزرگی را تشکیل می دهند. کشت و کار این گروه از لایم ها از دیر باز در مناطق جنوبی ایران متداول بوده و نقش مهمی در اقتصاد منطقه دارد. از آنجا که امروزه بسیاری از درختان لایم منطقه به دلایل مختلف در معرض از بین رفتن قرار دارند، بنابراین داشتن اطلاعات درباره ژنتیک آن درختان برای طراحی برنامه های اصلاحی جهت دست یابی به گیاهان مناسب و با اهداف خاص کمک شایانی است. در این تحقیق سعی شده است نسبت به بررسی تنوع ژنتیکی برخی ژنوتیپ های بومی لیموهای اسیدی مربوط به مناطق کاشت عمده این محصول در جنوب ایران و مقایسه آنها با شش رقم تجاری، اقدام گردد. مواد و روش ها: پس از نمونه برداری از برگ های جوان و کاملا توسعه یافته، DNA ژنومی آنها استخراج شد. از نشانگر AFLP با کاربرد چهار ترکیب پرایمری حاصل از آغازگرهای EcoRI و MseI، شامل ECGC/MAGA، ECCA/MAGA، ECCA/MAGT و ECGC/MAAG برای بررسی روابط ژنتیکی 30 ژنوتیپ بومی از سه منطقه داراب (فارس)، منوجان (کرمان) و میناب (هرمزگان) و شش رقم وارداتی استفاده شد. داده های حاصل توسط ضریب شباهت جاکارد و الگوریتم UPGMA مورد تجزیه قرار گرفتند. یافته ها: در مجموع این چهار ترکیب، تولید 126 باند قابل نمره دهی کردند که 63/70% حالت چندشکلی داشتند. دامنه تعداد نوارهای تکثیر شده برای هر ترکیب پرایمری در محدوده 26 الی 37 بود (متوسط 22 نواربه ازای هر ترکیب). حداکثر تعداد نوارمشاهده شده ی چند شکل در ترکیب ECCA/MAGT به تعداد 27 نواربود. میزان محتوای اطلاعات چند شکلی محاسبه شده برای تمام ترکیب ها از 4/0 تا 5/0 با متوسط 48/0 بود. دامنه تشابه بدست آمده توسط ضریب تشابه جاکارد بین 24/0 تا 96/0 بود که کمترین میزان بین لیمو شیرین (C. limetta) و ژنوتیپ D8 از داراب و حداکثر بین دو ژنوتیپ منطقه میناب (M4-2 و M4-2) مشاهده شد. تجزیه خوشه ای، نمونه ها را در چهار گروه قرار داد که این گروه بندی با موقعیت جغرافیایی تهیه نمونه ها مطابقت قابل توجهی نداشت. به عبارت دیگر نمونه های جمع آوری شده از مناطق مختلف از یکدیگر تفکیک نشدند اما نمونه های منطقه میناب شباهت ژنتیکی بیشتری با یکدیگر در مقایسه با نمونه های دو منطقه منوجان و داراب نشان دادند که دلیل آن می تواند محدود بودن تنوع کاشت مرکبات در منطقه باشد. نتیجه گیری: درصد چندشکلی و محتوای اطلاعات چندشکلی قابل توجه حاصل از ترکیبات آغازگری بکاررفته در این پژوهش بیانگر توانمندی این نشانگرها در تفکیک ژنوتیپ های مختلف لیمو اسیدی است. با استفاده از این نشانگرها تنوع ژنتیکی چشم گیری بین ژنوتیپ های لیمو اسیدی مشاهده شد اما این تنوع به گونه ای نبود که قادر باشد ژنوتیپ های مناطق مختلف را از هم منفک نماید. به نظر می رسد شاید با افزایش تعداد ترکیبات آغازگری و استفاده از سایر نشانگرها همانند SSR، SNP و غیره بتوان به این تفکیک دست یافت. همچنین نتایج این بررسی نشان داد که ژنوتیپ های لیمو اسیدی ایران به دلیل آنکه اکثرا به صورت جنسی تکثیر شده اند دارای تنوع ژنتیکی بالایی می باشند.

کلیدواژه ها:

مرکبات ، ترکیب پرایمری ، محتوای اطلاعات چند شکلی ، تجزیه خوشه ای ، تنوع ژنتیکی