مقایسه اثر پوشش لاشه سنگ، منسوجات گیاهی و چمن کاری در کاهش رسوب دهی جوی کناری جاده های جنگلی

سابقه و هدف: جوی کناری که به منظور زه کشی جریانات سطحی و حفاظت از ساختمان راه ساخته می شود در بارندگی های شدید، تحت تاثیر سرعت رواناب دچار فرسایش شده و رسوبات را به صورت بارمعلق به رودخانه ها و اکوسیستم های آبی منتقل می کند. لذا استفاده از فنون مقرون به صرفه، کارآمد و سازگار با محیط زیست جهت حفاظت از جوی کناری از ضرورت بالایی برخوردار است. هدف از تحقیق حاضر مقایسه اثر تیمارهای مختلف حفاظتی در کاهش رسوب دهی جوی کناری جاده های جنگلی و همچنین بررسی اثر شدت جریان بر میزان غلظت رسوب بود. مواد و روش ها: نخست قسمتی از جوی کناری جاده های سری یک طرح جنگل داری دکتربهرام نیا در مجموع به طول 50 متر که از نظر شیب طولی و جنس خاک بستر (بافت، تخلخل و رطوبت) دارای شرایط همگن بود، انتخاب شد. در طول جوی، 5 قطعه نمونه هر یک به طول 10 متر جهت استقرار تیمارهای مختلف حفاظتی شامل پوشش لاشه سنگ ، چمن کاری با گونه علفی فستوکا، زمین پارچه کنفی، پیکه کوبی و چپربندی با سرشاخه های محلی و همچنین تیمار شاهد یعنی بدون حفاظت مشخص گردید. شبیه سازی رواناب با مخزنی به ظرفیت 6000 لیتر و مجهز به موتور پمپ با دو شدت 5 و 10 لیتر در ثانیه انجام شد. نمونه برداری رسوب در هر دقیقه از رواناب جاری شده روی تیمارها و از انتهای مسیر انجام شد. نمونه ها به آزمایشگاه منتقل شده و در آن جا غلظت رسوب بر حسب گرم در لیتر محاسبه گردید. سرعت جریان رواناب در تیمارهای مختلف با دستگاه میکرومولینه الکترومغناطیسی مورد اندازه گیری قرار گرفت. یافته ها: میزان غلظت رسوب و سرعت رواناب در تیمارهای زمین پارچه کنفی، پوشش لاشه سنگ، پوشش علفی فستوکا و پیکه-کوبی به طور معنی داری کمتر از تیمار شاهد بود. تبدیل شدت جریان از 5 لیتر در ثانیه به 10 لیتر در ثانیه باعث تغییر معنی دار در غلظت رسوب (بجز تیمار شاهد و پوشش لاشه سنگ) و سرعت رواناب (بجز تیمار شاهد و زمین پارچه کنفی) نشد. تیمار شاهد و تیمار پوشش لاشه سنگ به طور معنی داری میزان رسوب دهی بیشتری در شدت جریان 10 لیتر در ثانیه داشتند. در تیمار شاهد و زمین پارچه کنفی سرعت رواناب در شدت جریان 10 لیتر در ثانیه به طور معنی داری بیشتر از شدت جریان 5 لیتر در ثانیه بود. نتیجه گیری: در شدت جریان کمتر از 5 لیتر در ثانیه تیمارهای پیکه کوبی و چپربندی، پوشش لاشه سنگ، پوشش علفی فستوکا و زمین پارچه کنفی و در شدت جریان بیشتر از 5 لیتر در ثانیه تیمارهای زمین پارچه کنفی و پیکه کوبی و چپربندی با سرشاخه-های محلی به دلیل عملکرد بهتر در کاهش رسوب دهی و سرعت رواناب می توانند جهت تثبیت بستر جوی کناری جاده های جنگلی مورد استفاده قرار گیرند.

کلیدواژه ها:

تیمارهای حفاظتی ، شبیه سازی رواناب ، جوی کناری ، سرعت جریان ، غلظت رسوب