برهمکنش تنش کمبود آب و باکتری بیماری زا Brenneria quercina بر صفات مورفولوژیک برگ و روزنه نتاج درختان سالم و خشکیده برودار

سابقه و هدف: یکی از راهکارهای درختان برای مقابله با خشکی و بیماری ها، تغییرات فنوتیپی مناسب در برگ و روزنه می باشد. همچنین درخت مادری می تواند فنوتیپ نتاجش را تا حدودی کنترل نماید و در نتیجه مقاومت شان را نسبت به تنشهای محیطی تحت تاثیر قرار دهد. در این تحقیق اثرات کمبود آب و عامل بیماری زای باکتریایی که سبب خشکیدگی درختان بلوط ایرانی در جنگل های استان کهگیلویه و بویراحمد گردیده است، بر صفات برگ و روزنه نتاج حاصل از درختان سالم و خشکیده مورد مقایسه قرار گرفت. مواد و روش ها: به منظور تاثیر درختان مادری، بذر 4 درخت سالم و 4 درخت خشکیده از منطقه حفاظت شده خاییز جمع آوری گردید و در داخل 320 گلدان کاشته شدند. پس از رشد نهال ها، ابتدا باکتری Brenneria quercina به نیمی از نهال ها یا نتاج حاصل از درختان سالم وخشکیده تلقیح شد. پس از گذشت 40 روز نیمی از نهال های تلقیح شده و نیمی از نهال های تلقیح نشده تحت تنش کمبود آب قرار گرفتند، به طوری که به مدت سه هفته آبیاری نشدند اما بقیه نهال ها به طور کامل آبیاری شدند. سپس برگ نها لها در شهریورماه برداشت گردید و صفات مورفولوژیک برگ و روزنه آنها به وسیله نرم افزار Image j 1.43 اندازه گیری شدند. سپس داده ها به صورت آزمایش فاکتوریل 2×2×2 (2 سطح باکتری، 2 سطح آبیاری و 2 سطح درخت مادری یا ژنوتیپ) در قالب طرح کاملا تصادفی با بررسی اثرات ساده و متقابل مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفتند و مقایسات میانگین انجام گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که اثر باکتری بر هیچ یک از ویژگیهای روزنه معنی دار نمی باشد اما عرض روزنه و عرض دهانه روزنه در نهالهای تحت تنش کمبود آب کوچک تر از نهال های به طور کامل آبیاری شده بود. همچنین نتاج حاصل از درختان خشکیده هم عرض روزنه کوچکتری داشتند. نتایج برهمکنش خشکی در درخت مادری نیز نشان داد که تنش کمبود آب باعث کاهش معنی دار محیط روزنه و پهنای برگ در نتاج سالم می گردد اما در نتاج درختان خشکیده، تعداد دندانه و رگبرگ پس از تنش کمبود کاهش معنی دار یافت که در نتاج درختان سالم تغییر معنی دار نداشت. همچنین تاثیر باکتری بر نتاج حاصل از درختان سالم و خشکیده یکسان نبود، به طوری که محیط، مساحت، طول روزنه و محیط و زاویه قاعده برگ در نهال های تلقیح نشده حاصل از درختان سالم بزرگ تر بود اما پس از تلقیح باکتری مساحت روزنه در نتاج درختان سالم کاهش و طول روزنه در نتاج درختان خشکیده افزایش معنی دار یافت. همچنین تلقیح باکتری باعث کاهش معنی دار مساحت برگ در نتاج درختان خشکیده شد اما بر نتاج درختان سالم تاثیری نداشت. برهمکنش سه گانه باکتری، آبیاری و درخت مادری بر عرض دهانه روزنه نیز معنی دار بود و خشکی باعث کوچک شدن عرض دهانه روزنه در نتاج درختان سالم شد اما باکتری تاثیر منفی نداشت. در مورد نتاج درختان خشکیده هر چند تفاوت معنی دار نبود اما اندازه آن کوچک تر از نتاج درختان سالم بود. نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که در نتاج درختان سالم برگ و روزنه بزرگ تر می باشد که توانایی آنها در تولید و فتوسنتز بیشتر نشان می دهد. همچنین تاثیر منفی تنش کمبود آب بر روزنه و برگ بیشتر از اثر باکتری بود که می تواند تاثیر بیشتر تنش خشکی را نسبت به عامل بیماری زا در خشکیدگی بلوط را نشان دهد. همچنین نتاج حاصل از ژنوتیپ های درختان سالم توانستند با کوچک نمودن اندازه برگ و روزنه از تبخیر و تعرق در زمان تنش کمبود آب بکاهند و این کوچک شدن ابعاد روزنه در زمان تلقیح باکتری هم مشاهده شد. اما نتاج درختان خشکیده برعکس طول روزنه افزایش یافت و باعث حساسیت بیشتر آنها نسبت به تنش کمبود آب و عامل بیماری زا گردید.همچنین این مطالعه نشان داد که مطالعه صفات روزنه و برگ می تواند در شناسایی ژنوتیپ های بردبار به خشکی و باکتری کمک نماید.

کلیدواژه ها:

باکتری Brenneria quercina ، خشکیدگی ، زاگرس ، نهال