بررسی روند تحقیقات بذر در ایران: از گذشته تا حال

سابقه و هدف: به نظر می رسد مطالعات انجام شده در زمینه تکنولوژی بذر فاقد یک برنامه ریزی بلند مدت به منظور رفع مشکلات موجود در این بخش باشد و بیش تر مطالعات تنها بر حسب سلیقه، سهولت اجرا و یا تقلید از منابع خارجی بدون در نظر گرفتن نیازهای واقعی کشور انجام می شوند. از آنجایی که در مورد کارهای انجام شده در زمینه بذر اطلاعات جامعی در دسترس نمی باشد، در این تحقیق تلاش شد تا تحقیقات گذشته در زمینه علوم و تکنولوژی بذر جمع آوری، جمع بندی و سامان دهی شود. این کار به محققان و برنامه ریزان صنعت بذر کمک خواهد کرد تا بدانند که آیا تحقیقات آن ها در مسیر رفع نیازهای این صتعت در کشور قرار دارد و یا پرداختن به مباحث غیر ضروری آن ها را از رسیدن به این مهم باز داشته است. مواد و روش ها: در این پژوهش که در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال 1393 انجام شد، کلیه مقالات منتشر شده توسط مجلات کشور و سه همایش برگزار شده در زمینه علوم و تکنولوژی بذر (از سال 1366 تا 1391)، جمع آوری گردید. سپس مقالات بر اساس موضوع و محتوای تحقیق (جوانه زنی و سبز شدن، جوانه زنی در شرایط تنش، قدرت بذر، کمون بذر، بهبود بذر، تولید و گواهی بذر، انبارداری بذر، آفات و بیماری های بذرزاد، بیوتکنولوژی بذر، بیوشیمی بذر، بانک ژن، بانک بذر، مکانیزاسیون بذر و سایر موضوعات) و نیز گرایش در بخش های مختلف شامل زراعت، باغبانی، علف های هرز، گیاهان دارویی و ... ، گروه بندی شدند. پس از گروه بندی مقالات در زمینه های مختلف، تعداد و درصد مقالات اختصاص یافته به هر گروه مشخص شد. بافته ها: با مقایسه خلاصه مقالات چاپ شده در سه همایش برگزار شده، مشخص شد که موضوع درصد جوانه زنی و کنترل و گواهی بذر بیشترین سهم (در همایش های اول تا سوم به ترتیب 45، 38 و 54 درصد از کل مقالات چاپ شده) را به خود اختصاص دادند. به طور عمده گیاهان زراعی به ویژه غلات و گیاهان صنعتی روغنی بیشترین سهم (در همایش های اول تا سوم به ترتیب 78، 77 و 81 از مقالات گیاهان زراعی) را در بین مقالات داشتند. در مورد مقالات چاپ شده در مجلات داخلی بیشترین نرخ رشد مقالات بذری مربوط به موضوع بهبود بذر بود (79/0 افزایش مقاله در هر سال). این در حالی بود که نرخ رشد مقالات در سایر موضوعات مورد بررسی بین 06/0 (مکانیزاسیون) و 43/0 (جوانه زنی) در سال متغیر بود. در بین مقالات مربوط به گیاهان زراعی، گروه غلات بیشترین سهم را در اختیار داشت. در حالی که به گیاهان خانواده بقولات کمترین توجه شده است. مقایسه مقالات چاپ شده در مجلات داخلی با مجلات بین المللی نشان دهنده توجه کمتر به موضوع کمون و به طور کلی علف های هرز در کشور بود. نتیجه گیری: به طور کلی با توجه به تلفات زیاد محصولات دانه ای در انبارها، خسارت بالای علف های هرز و ضعف ماشین آلات در تولید و نگهداری بذر و دانه در کشور ، آن طور که باید به این موضوعات پرداخته نشده است.

کلیدواژه ها:

انبارداری بذر ، بهبود بذر ، علف هرز ، مجلات علمی پژوهشی ، همایش بذر