مطالعه مولکولی فیتوپلاسمای همراه عارضه کتابی شدن ساقه کلزا در ایران

کلزا (Brassica napus L.) یکی از محصولات مهم دانه روغنی در ایران و جهان به شمار میرود. طی سالهای 1396 تا 1397 علائم رشد غیرطبیعی بوته شامل کتابی شدن شدید ساقه و کاهش تعداد دانه در هر غلاف، در مزارع استان خراسان جنوبی (شهرستانهای فردوس و بیرجند) مشاهده شد. با توجه به گزارشهای همراهی برخی فیتوپلاسماها با عارضه کتابی شدن ساقه در برخی محصولات کشاورزی، ردیابی و شناسایی این عوامل در عارضه کتابی شدن ساقه کلزا ضروری به نظر میرسد. در این بررسی DNA کل از 30 نمونه گیاه کلزا دارای علائم و 5 نمونه گیاه سالم به روش CTAB استخراج و قطعاتی از ناحیه ژنی 16SrDNA با آزمونهای واکنش زنجیرهای پلیمراز دومرحلهای با استفاده از جفت آغازگر P1/P7 در دور اول و جفت آغازگرهای R16F2n/R16R2 تکثیر شد. قطعات تکثیرشده تعیین توالی و با شماره دسترسی MK484140،MK484141 و MK48414 در ژن بانک جهانی ثبت گردید. درخت فیلوژنی با رویهMaximum likelihood و با نرم افزار MEGA6 ترسیم شد. در تمام نمونه های دارای علائم در آزمون PCR مستقیم و آشیانهای، قطعاتی به طول 1800 و 1250 جفت باز تکثیر و تجزیه بلاست توالیها شباهت 98/5 درصدی ترادف نوکلئوتیدی جدایه های موردمطالعه را با فیتوپلاسماهای گروه 16SrII ازجمله(Candidatus Phytoplasma aurantifolia (AB295057 نشان داد. آنالیز فیلوژنی مبتنی بر 16SrDNA نشان داد جدایه های مرتبط با کتابی شدن ساقه کلزا در کلاد جدایه های گروه 16SrII قرار میگیرند. الگوی قطعات برشی محصول PCR حاصل از آغازگرP7/P1 بهصورت مجازی با نرم افزار آنلاین iPhyClassifier تعلق جدایه های موردبررسی را به زیرگروه 16SrII-B تائید کرد. همراهی فیتوپلاسمایی از گروه 16SrI با فیلودی کلزا قبلا از مناطق مختلف جهان و از جمله ایران گزارش شده است. بر اساس اطلاعات ما این اولین گزارش از آلودگی کلزا با فیتوپلاسمایی از گروه 16SrII از ایران و جهان است. ردیابی این گروه فیتوپلاسمایی میتواند تهدید جدی در تولید این محصول مهم در ایران باشد و لزوم مطالعات بعدی در خصوص نحوه انتقال با ناقلین و بذر ضروری است.