واکاوی روش های بهینه سازی و بهره وری منابع آب در ایران (مطالعه موردی قنات ها)

ریشه کلمه قنات گرفته شده از کلمه کانو است که به معنای نی که در عبری به کانا تبدیل شده است. واژه ی کانای لاتین بطور موازی به کانو، کانات شرقی تحول یافته زیرا کانالیس در واقع به معنای چیزی است که شکل نی دارد و کانال به معنای مجرا از آن ساخته شده است. قنات مجموعه ای شامل چندین چاه و یک تونل زیرزمینی است که این چاه ها را به هم وصل می کند. قنات اختراع ایرانیان است و دهها قرن هم قدمت دارد. در حالی که چینیها فن حفر قنات را تازه حدود 200 سال پس از ایرانیان آموخته اند. اجداد ما آب های شیرین دامنه کوهستان را با کمک فن قنات سازی که روش ابداعی خودشان بوده به حاشیه کویرها برده اند. با همان روش بس یار ابتدا یی و مصالح ابتدایی تر (کول های سفالین). چندین هزار سال از اختراع قنات می گذرد، با این حال هنوز هم این روش استفاده از آب ، در قسمت مهمی از روستاها و مناطق مسکونی و کشاورزی و دامداری کشور معمول و متداول است و حتی یکی از ارکان اصلی کشت و زرع در نواحی خشک را تشکیل می دهد. در سال های اخیر خشکسالی همراه با عدم توجه به قنوات، منجر به کاهش میزان آبدهی آنها شده است. با توجه به شرایط مکانی، زمین شناختی و وضعیت بارندگی هر منطقه راهکارهای متفاوتی برای افزایش آبدهی قنات وجود دارد. با توجه به اینکه کاهش سطح سفره های آب زیرزمینی یکی از مشکلات اصلی در ایران است، موثرترین راه در این زمینه، افزایش سطح سفره آب زیرزمینی به منظور افزایش آبدهی قنات، در کنار سایر عوامل موثر می باشد. نتایج این تحقیق نشانگر این است که استفاده از روش تغذیه مصنوعی مهم ترین عامل موثر در افزایش سطح آب زیرزمینی می باشد.

کلیدواژه ها:

قنات ، کاریز ، بهره وری ، منابع آب زیرزمینی