بررسی مستندنگارانه ی آرایه ها و تزیینات گچبری دوره سلجوقی بر اساس نمونه موردی محراب گچبری مسجد ملک کرمان

محراب گچبری دوره سلجوقیان، حلقه ی مهم ارتباطی گچبری دوران اولیه اسلامی با گچبری دوره ایلخانیان است. بررسی گچبری این دوره زمینه ساز درک صحیح سیر نقوش تزیینی و تکنیک های گچبری ایران می باشد. در طبقه دوم مسجد ملک کرمان، بقایایی از سه محراب گچبری مربوط به نیمه دوم سده پنجم هجری موجود است که در گذر زمان آسیب های جبران ناپذیری دیده است. آخرین محراب گچبری واقع در سمت راست درب ورودی، دارای ویژگی های منحصر بفردی در تزیینات شامل انواع نقوش گیاهی، هندسی، قوس و کتیبه های خوشنویسی می باشد. نقوش و قوس باقیمانده از این محراب، منبعی مهم برای مستندنگاری و بررسی تطبیقی تزیینات در شناخت ویژگی های گچبری سلجوقی می باشد. مستند نگاری جزییات گچبری و نیز دسته بندی نقوش و خطوط بکار برده شده در این محراب، بر پایه ی ترسیم نقوش هندسی، قوس ها و نیز آنالیز نقوش گیاهی جهت پیدا کردن قسمت های تخریب شده محراب و از اهداف مهم این پژوهش می باشد. تطبیق با دیگر منابع و کتب علمی بصورت میدانی و کتابخانه ای، برداشت و تحلیل گراف ها به کمک نرم افزار راینو جهت دریافت دقیق روش های ترسیمی این تزیینات بکار برده شده است. آنالیز و تحلیل فنی تزیینات محراب نمایانگر گچبری به شیوه ی برهشته، بکارگیری 1 نوع قوس تزیینی کند شکسته با ارتفاع انحنای کم، 1 گره هندسی در پس زمینه ی داخلی با نقش هشت ترک و شمسه، بدون تزیینات آژیده کاری ظریف بر پایه ی شبکه هندسی می باشد. همچنین نقوش گردون شامل اسلیمی های دهن اژدری و ساقه های باریک ختایی در پس زمینه از ویژگی های بارز این گچبری است. دیگر تزیینات شامل، 1 نوار ضخیم تزیینی و 3 نوع حاشیه های تزیینی، 2 نوع خوشنویسی در کتیبه ها شامل خط کوفی با سه شیوه نگارش کوفی، کوفی مشجر، کوفی معقد و نیز خط ثلث است

کلیدواژه ها:

مستندنگاری ، گچبری ، محراب ، مسجد ملک کرمان