ساختار گفتمان مسلط در کتاب الانسان الکامل عزیزالدین نسفی

عزیزالدین نسفی نویسنده سده هفتم هجری در حوزه عرفان اسلامی است که در آثار خود به تشریح اصول و مبانی تصوف پرداخته است. تشکیل گروه های مختلف و متنوع تصوف و رشد و گسترش این حوزه در بافت موقعیتی تولید این متن و گرایش بیش از پیش مردم به آن، موجب شد که نویسندگان عارفی همچون نسفی ضرورت تبیین دقیق مباحث و اصول تصوف و در پی آن تدوین این مطالب را احساس کنند. این هدف و ضرورت تلازم گفته با کارکردهای اجتماعی و معنایی آن، به کارگیری ساز و کار بیانی خاصی را ایجاب می کند که؛سادگی بیان و نثرکتاب، تاکید بر تدوین مطالب در جهت پاسخ به فراگیرندگان، مخاطب قرار دادن فراگیرندگان تعلیم در آغاز مطالب، تفصیل و تکرار در شرح مطالب، سیر تکاملی مطالب و دنبال کردن ایدئولوژی و هدف مشخص، تاکید بر تصحیح اندیشه های نادرست، استفاده از ساختار استدلال و تشبیه در تشریح و تبیین مطالب و کاربرد شیوه های متنوعی از ساختارهای بیانی تاکید از جمله این موارد است.از سوی دیگر در این اثر سالک به عنوان یکی از مشارکان مرکزی گفتمان سلوک، چهره مقتدری ندارد و تنها صدایی که در گفتمان متن شنیده میشود، صدای مولف است که در جایگاه هدایتگر و تعلیم دهنده ، مشارکی فعال است و مدام مخاطب منفعل متن را با افعال امر و نهی مورد خطاب قرار می دهد. بافت این متن، بافتی گوینده محور است که با کاربرد سازو کارهای بیانی که ذکر شد؛ گفتمان تعلیمی را به عنوان بارزترین و مسلط ترین گفتمان متن بنا می نهد.