بررسی ویژگی های ظرفیت سازی، مشارکت و اولویت های محلی در سکونتگاه های غیررسمی موثر در ساماندهی و توانمندسازی (مطالعه موردی: سکونتگاه های غیررسمی شهر کرج)

مداخلات و برخوردهایی از نوع رویکرد مبتنی بر حذف و پاکسازی سکونتگاه های غیررسمی از نظر زمانی مربوط به سال های دهه 1970-1960 است که با توجه به بازتاب های منفی و آسیب ها و مشکلات ناشی از آن، میتوان گفت رویکرد آزموده شده محسوب می شوند ولی در گوشه و کنار همچنان اقدامات مبتنی بر این رویکرد مشاهده می شود. در مقابل رویکرد فوق، امروزه رویکرد توانمندسازی مطرح است که مبتنی بر به کارگیری حداکثر توان های نهفته ساکنین سکونتگاه های غیررسمی جهت حل مسئله از جمله ساماندهی مسکن و محل سکونت به عنوان بخشی از فرایند زندگی آنهاست. این فرایند در درجه اول مستلزم پذیرش ساکنین این سکونتگاه ها به عنوان بخشی و جزئی انکارناپذیر از جامعه شهری است. در درجه دوم قبول این واقعیت است که مدیریت شهری هم به حکم قوانین جاری و هم به دلایل وظایف انسانی موظف به حل مساله مسکن و سکونت این اقشار هستند. اگرچه حل بنیادین و ریشه ای آن ممکن است سالها به طور انجامد. این مقاله خلاصه ای از طرح تهیه برنامه توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی شهر کرج (محله های حصار بالا، سهرابیه و اخترآباد) است که به بررسی ویژگی های اجتماعی جمعیتی، اقتصادی و همچنین اولویت بندی نیازها و مشکلات اساسی محله از دیدگاه خود ساکنین پرداخته است. برای گردآوری اطلاعات از 3 روش استفاده شده است. روش اول مشاهده برای گردآوری ویژگی های کالبدی محلات، روش دوم پیمایش (یا ابزار پرسشنامه) برای شناخت ویژگی های اجتماعی و اقتصادی خانوارها و روش سم جلسات بحث گروهی متمرکز FGDs برای شناسایی و اولویت بندی نیازها و همچنین شناخت توان های محلی جهت انجام پروژه های اجتماع محور و مشارکتی است.نتایج بدست آمده نشان می دهد که بسترهای مناسبی در زمینه متشکل شدن گروه های اجتماعی در محله های مورد بررسی وجود دارد. این ظرفیت در گروه های مختلف و همچنین در محلات کاملا متفاوت می باشد. زنان در محله های سهرابیه و اخترآباد، هیات امنای مسجد و معتمدین در محله حصار را میتوان از گروه های اجتماعی به شمار آورد که از پتانسیلبالایی جهت ساماندهی و متشکل کردن مردم برخوردارند. در هر سه محله نیز گروه دانشجویان در اقدامات جمعی حضور داشتند. اما فرایند شکل گیری مشارکت و استفاده از دارایی های محلی در اکثر موارد شکل نگرفته و یا در صورت شکل گیری به دلیل نهادینه نشدن آن با موفقیت همراه نبوده است. ضمن تاکید بر اینکه هر یک از اجتماعات غیررسمی به دلیل تفاوتدر نیازها و اولویت های محلی، برنامه ها و راه حل مسئله منحصر به فرد خود را می طلبد که در تدوین راهبردها برای توانمندسازی این محلات مورد توجه قرار گرفتند و در نهایت پروژه های کوچک مقیاس با تکیه بر توان های محلی برنامه عملیاتی تدوین شدند.

کلیدواژه ها:

توانمندسازی ، ظرفیت سازی ، مشارکت ، اولویت های محلی ، سکونتگاه های غیررسمی