گونه ها، سیر نگارش و انگیزه های تالیف کتب ادعیه در پنج قرن نخست براساس دو فهرست نجاشی و شیخ طوسی

براساس دو فهرست نجاشی و شیخ طوسی، بخشی از تلاش علمی شیعیان در پنج سده نخست، تالیفات دعایی بوده است. این آثار در قالب گونه های مختلف دعایی است که در بستر زمانی و مکانی متفاوتی از یکدیگر شکل گرفته است. این پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی در صدد مشخص شدن گونه های دعایی و سیر هر کدام از آنان در بستر زمان و مکان و کاوش در دلایل گرایش به این حوزه تالیفی است. یافته های پژوهش نشان می دهد که کتاب های یوم و لیله ، کتاب الدعاء ها، کتاب های اعمال سه ماه رجب، شعبان و رمضان ، و کتاب های زیارت ، گونه های دعایی شیعیان هستند. همچنین نگاه به روند نگارش هرکدام نشانگر اقبار و ادبار عالمان به هریک از این گونه ها در بستر زمان و مکان های مختلف است و هر گونه دعایی، سیر متفاوتی از گونه دیگر داشته است. اهمیت دعا، مناسک، عبادت و زیارت در قرآن و احادیث بنیادی ترین دلیل نگارش این آثار است؛ هرچند انگیزه های شخصی و شرایط سیاسی-اجتماعی نیز در این امر دخیل بوده است.

کلیدواژه ها:

کتب یوم و لیله ، کتب الدعاء ، کتب المزار ، کتب ادعیه رجب ، شعبان و رمضان ، پنج سده نخست ، حوزه های حدیثی