سبک شناسی لایه ای سوره مبارکه نبا (لایه نحوی، آوایی، واژگانی)

سبک­ شناسی لایه ­ای، روشی نوین در مطالعه مشخصه­ های سبکی یک اثر است که با طرح لایه­ ها و مولفه­ های مناسب متن به بررسی عملی و عینی سبک متون مختلف می ­پردازد. با تحلیل متن در پنج لایه آوایی، واژگانی، نحوی، معنی ­شناختی و بلاغی، مشخصه­ های برجسته سبک و نقش و ارزش آن­ها در هر لایه مشخص شده و کشف و تفسیر پیوند مشخصه ­های صوری متن با محتوای آن آسان­تر می ­گردد و هدف نهایی که کشف جهان ­بینی حاکم بر متن است، حاصل می ­شود. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی ویژگی ­های بارز سبکی سوره نبا در سه لایه نحوی، آوایی و واژگانی پرداخته است تا چگونگی بازتاب اندیشه آخرت­ گرایی حاکم بر آن، با به­ کارگیری متغیرهای مناسب هر لایه نشان داده شود. این پژوهش در پی پاسخ  به دو سوال ذیل می­باشد:   1- هرکدام از متغیرهای موجود در لایه ­های سه ­گانه چگونه با موضوع اصلی سوره که پیرامون معاد است، ارتباط برقرار می ­کند 2- کدام لایه نقش برجسته ­ای در ملموس نمودن  مضمون اصلی سوره یعنی معاد دارد در این مقاله، برای بررسی لایه نحوی، سه متغیر طول جمله، وجهیت و صدای دستوری؛ در لایه آوایی، ریتم و دلالت آواها و در لایه واژگانی رمزگان انتخاب شد. برآیند تحقیق حاکی از آن است که کوتاهی آیات با توجه به موضوع اصلی سوره که پیرامون قیامت است، اندیشه کوتاهی عمر و لزوم آمادگی برای زندگی اخروی را به انسان­ ها گوشزد می­ کند. غلبه وجه معرفتی- اخباری، اطمینان و قطعیت کلام خداوند را در مورد وقوع قیامت نشان می­دهد و غلبه صدای دستوری منفعل، نشان­گر حالت انفعالی جهان و آدمی است که با پیچیده شدن طومار هستی به سوی سرنوشت محتوم خویش حرکت می­کند؛ سرنوشت شوم بدکاران و فرجام نیک پرهیزگاران. ریتم تند و کوبنده و استفاده بالا از آواهای مجهور و شدید که چونان فریادها و ضربه ­های بی­امان بر حس آدمی فرود می­آید، او را به اندیشه و تدبر در هستی فرا می­خواند و این­که در پس چنین تدبیر متقن و دقیقی، حتما  قیامتی و حسابی و بهشتی و دوزخی هست و حضور رمزگانی همچون النبا العظیم ، یوم الفصل ، نفخ الصور ، جهنم ، حمیم ، طاغین ، غساق ، جزاء ، عذاب ، متقین ، مفازا ، ذلک الیوم و عذابا قریبا اندیشه مزبور را تقویت می ­کند. در ضمن از بین لایه ­های مذکور، لایه نحوی به­ دلیل ظرفیت بالایی که در ایجاد معانی مختلف دارد، بیشترین نقش را در راستای خدمت به موضوع اصلی سوره  ایفا کرده است.   

کلیدواژه ها:

سبک شناسی لایه ای ، جهان بینی ، قرآن کریم ، سوره نبا