تحلیل گفتمان داستان بهرام و گل اندام بر مبنای الگوی ریخت شناسانه پراپ

یکی از روش هایی که در تحلیل قصه ها و متون داستانی عرصه ادبیات جهان و همچنین ادبیات فارسی کاربرد فراوان داشته و دستمایه پژوهش های تحلیل گران بسیاری قرار گرفته است؛ ریخت شناسی ساختارگرایانه متون است. ولادیمیر پراپ به عنوان یکی از محققان مردم شناس و فرمالیست در اوایل قرن بیستم و با پایه گذاری روایت شناسی نوین به بررسی متون داستانی پریان روسی پرداخته است. وی در پی یافتن دستور زبان این نوع از روایت های داستانی، الگویی را استخراج نمود و نشان داد که این نوع از قصه ها با وجود تنوع ظاهری همگی بر خویشکاری های سیویک گانه و شخصیت های هفت گانه آن الگو منطبق هستند. مطابق این الگو اگرچه هیچگاه در یک داستان مشخص، تمامی خویشکاری ها اتفاق نمی افتند؛ اما توالى وقوع آنها در همه این نوع از داستان ها همواره برقرار است. هدف از پژوهش حاضر نیز بررسی اثر زیبای بهرام و گل اندام بر مبنای الگوی پراپ و استخراج عناصر و خویشکاری های این دو داستان و تطبیق آن با عناصر استخراج شده پراپ بوده است. مطابق این بررسی نشان داده شد که اگرچه بسیاری از حوادث و رویدادهای موجود در این داستان را می توان کاملا بر عناصر سیویک گانه پراپ تطبیق داد؛ با این همه برخی عناصر نیز در این اثر وجود دارند که تحت هیچ کدام از آن عناصر طبقه بندی نمی شوند. همچنین بسیاری از عناصر نیز در این داستان وجود دارند که اگرچه بر طبق آن عناصر تعریف می شوند اما از نظر شیوه، ماهیت و بسامد با آنها متفاوت هستند. نتیجه آن که روش پراپ علیرغم این که در برخی موارد با محدودیتها و نقایصی روبه رو بوده و به تبع آن نقدهای بسیاری از سوی منتقدین دریافت نموده است؛ شیوهای مفید برای شناسایی بهتر زبان موجود در داستان ها به شمار میرود.

کلیدواژه ها:

تحلیل گفتمان ، بهرام و گل اندام ، ریخت شناسی ، پیرنگ ، پراپ.