آیا مفهوم سرمایه اجتماعی محل کار در جمعیت ایرانی با سایر کشورها یکسان است روانسنجی پرسشنامه سرمایه اجتماعی محل کار در کارکنان ایرانی

مقدمه: محل کار بطور مستقیم سلامت فیزیکی، روانی ، اجتماعی کارکنان وبه نوبه خود خانواده آنان را تحت تاثیر قرار می دهد. از اینرو محل کار محیط ایده آلی برای حمایت از زیر ساخت های ارتقا سلامت بخش عظیمی از افراد جامعه است. در سال های اخیر سازمان بهداشت جهانی، سرمایه اجتماعی()Social capital)( را یکی از عوامل تاثیر گذار بر سلامت معرفی نموده، محل کار می تواند مکان مناسبی برای مطالعات سرمایه اجتماعی باشد چرا که افراد شاغل قسمت اعظم ساعات بیداری خود را در محیط کار که مملو از ارتباطات اجتماعی است، سپری می کنند. سرمایه اجتماعی محل کار بعنوان یکی از خصوصیات مهم محیط کار سالم شناخته شده است، که با ایجاد محیطی مثبت و پذیرای فرهنگ کار گروهی، موجب افزایش مشارکت ،همکاری و احترام، کاهش فرسودگی، استقلال در تصمیم گیری و شادابی شده و در ادامه افزایش رضایت شغلی، کیفیت بهتر زندگی کاری و افزایش تعهد سازمانی را در پی دارد. متخصصین ماکرو ارگونومی در پی آنند که با طراحی و اصلاح سازمان و فرآیندهای مدیریتی به بالاترین سطح هماهنگی بین کار و نیروی کار و در نتیجه به ارتقاء بهره وری، افزایش رضایت شغلی، ارتقاء سلامت و ایمنی نائل آیند. یکی از شیوه های ارتقاء سلامت، افزایش سرمایه اجتماعی کارکنان است. سازمان های با سرمایه اجتماعی بالا دارای کارکنانی راضی تر، سالم تر، خوشحال تر ومولدتر بوده وهماهنگی و همکاری بیشتری بین آنان دیده می شود. بروز رفتارها و برخوردهای ناسالم و غیر سازنده کاهش یافته و کارکنان و مدیران انعطاف پذیرتر هستند وبا افزایش روحیه کار گروهی استرس ها و فشارهای کاری کاهش می یابد. از اینرو استفاده از یک ابزار متناسب و استاندار جهت سنجش سرمایه اجتماعی ضروری به نظر می رسد. این مطالعه با هدف روانسنجی پرسشنامه سرمایه اجتماعی محل کار کوونن انجام شده است. روش کار: مطالعه حاضر یک پژوهش روش شناسی است که با طرح توصیفی مقطعی از مهر تا اسفند ماه سال 1395 در مراکز بهداشتی و درمانی شهرستان بابل در شمال ایران انجام شد. روش نمونه گیری در این مطالعه بصورت خوشه ای و بر اساس حجم تخصیص یافته در هر خوشه به صورت تصادفی بود. حجم نمونه مورد نیاز در این مطالعه 500 نفر بر آورد شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل پرستاران زن شاغل در مراکز بهداشتی و درمانی دانشگاه علوم پزشکی بابل که حداقل یک سال سابقه کار داشته و تمایل به شرکت در مطالعه داشتند، بود. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه سرمایه اجتماعی محل کار کوونن( Kovunen9) استفاده شد. در ابتدا پرسشنامه تهیه و پس از کسب اجازه از پروفسورکوونن ترجمه پرسشنامه بر اساس پروتکل سازمان بهداشت جهانی به روش forward- backward صورت گرفت. سپس، تعیین ویژگی های روانسنجی پرسشنامه (تعیین اعتبار مشتمل بر روایی و پایایی پرسشنامه) انجام شد. روایی محتوا (دو صورت کمی و کیفی)، سازه و روایی همگرا و واگرا در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند. روایی سازه، به کمک تحلیل عامل اکتشافی، عوامل پنهان استخراج شدند. در گام بعدی، عوامل استخراج شده به کمک تحلیل عامل تاییدی (تخمین حداکثر درست نمایی) و بر اساس متداول ترین شاخص های نیکویی برازش مدل معادلات ساختاری به کمک نرم افزار AMOS5 بررسی شد. جهت ارزیابی ثبات درونی سرمایه اجتماعی محل کار، ضرایب آلفای کرونباخ، امگا مک دونالد و تتا تخمین زده شد. یافته ها: کلیه شرکت کنندگان در پژوهش زن بودند. میانگین سنی 4/8˃35/9 سال، سابقه کار 8/7˃10/7 سال بود .65% آنان نوبت کار بودند .76/4 درصد متاهل و 77/3 درصد مدرک کارشناسی داشتند .73/2 درصدآنان وضعیت اقتصادی متوسط داشتند و 53/7 درصدشان وضعیت سلامت خود را خوب گزارش نمودند. دربررسی روایی سازه، در تحلیل عامل اکتشافی دو عامل، که در آن عامل اول دارای 5 گزینه( 5،3،2،4 و 1) تحت عنوان انسجام گروهی و عامل دوم دارای 3 گزینه( 8،7 و 6) تحت عنوان مدیریت متعهد استخراج گردید. این دوعامل به ترتیب 28/3 و 2/52 مقدار ویژه را به خود اختصاص دادند و در مجموع 72/59% کل واریانس متغیرهای مقیاس سرمایه اجتماعی را تبیین نمودند. در تحلیل عامل تاییدی، پس از اصلاح مدل و رسم خطاهای اندازه گیری ابتدا نتایج آزمون نیکویی برازش مجذور کای دو بدست آمد(001/0> P،51،2=2). سپس جهت ارزیابی مدل شاخص های دیگر مورد بررسی قرار گرفتند. تمامی شاخص های(RMSEA,(3.012)CMIN/DF,(0.578)PNFI,(0.587)PCFI(0.096),AGFI(0.96 تایید کننده برازش مدل بودند. بحث: این پرسشنامه بر اساس دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی ترجمه بازگشتی شد و ترجمه مورد تایید صاحب اثر قرار گرفته و در پانل متخصصان نیز تایید شد. در تحلیل عامل اکتشافی این پرسشنامه دو عامل انسجام گروهی و مدیریت متعهد تشخیص داده شد. عامل اول، در این مطالعه انسجام گروهی نام گرفت. کار پرستاری بعنوان یک کار گروهی است که درآن غالب پرستاران به اقدامات درمانی و بالینی مشغول هستند، این کار نیازمند مشارکت، تبادل اطلاعات، اعتماد و حمایت که ابعاد اصلی سرمایه اجتماعی محسوب می شوند است. در عامل اول، بیشترین بار عاملی متعلق به گزینه همکاری و مشارکت گروهی بود. دومین عامل کشف شده درین مطالعه مدیریت متعهد نام گرفت. تصمیم گیری، حل تضاد و مشکلات کاری، تقسیم کار، ارزیابی عملکرد پرستاران از وظایف مدیران پرستاری است. مدیریت در سیستم های بالینی به مجموعه فعالیت هایی اشاره دارد که سبب بهبود ایمنی و مراقبت بهداشتی و هر آنچه که با آن ارتباط دارد می شود. از اینرو مدیران پرستاری غالبا بر سبک رهبری فعال بویژه رهبری وظیفه مدار همانند ساختار، هماهنگی، شناسایی نقش های پرسنل و پایش فعالیت ها تاکید می کنند تا کیفیت مراقبت ها افزایش یابد. نتیجه گیری: نتایج تحلیل عامل اکتشافی و تاییدی پرسشنامه سرمایه اجتماعی محل کار دو عامل مجزا انسجام گروهی و مدیریت متعهد را تایید نمود. ساختار این دو عامل دارای روایی و پایایی مناسبی و می توان از آن به منظور ارزیابی سرمایه اجتماعی محل کار استفاده نمود.

کلیدواژه ها:

سرمایه اجتماعی محل کار ، پرستاران ، روانسنجی ، روایی ، پایایی ، ایران