ارزیابی اجتهاد عامی در دیدگاه ابن حزم

ابن­ حزم، علی بن احمد، فقیه و اصولی قرن پنجم، اهل اندلس و پیرو مذهب ظاهری بود؛ از نظر او، اجتهاد، تلاش برای یافتن احکام از ظاهر نصوص و بر عامی واجب است؛ تفکر او، بر پایه سه اصل وجود تمامی احکام در ظاهر نصوص ، وجوب یادگیری احکام، بر تمامی افراد جامعه و تحریم تقلید استوار است؛ اجتهاد عامی را به استفتای حکم صریح خدا و پیامبر، از عالم شرعی تعریف کرده است و اگر به آن تصریح کرد، برایش لازم الاجرا می­ شود، وگرنه آراء فقهی صحابی و غیرصحابی از نظر شرعی معتبر نیست. در این مقاله به روش کتابخانه­ ای، تحلیلی، توصیفی اجتهاد عامی در دیدگاه ابن­ حزم تبیین و ارزیابی شده است که لازمه وجود تمامی احکام در نصوص شرعی اباحه امور غیرمنصوص است و آن، با واقع عصر صحابه و تمام عصور بعد از آنان، سازگاری ندارد، بلکه برداشت فقیه از نصوص، امری اجتناب­ ناپذیر و حداقل در حق خودش حجت است. عامی، گرچه در انتخاب فقیه معتمد خود، نوعی اجتهاد دارد، ولی نامگذاری استفتای او از فقیه درباره حکم خدا و پیامبر، به اجتهاد، نوعی تسامح است و مصطلح رایج علمای فقه و اصول نیست و گاهی منجر به چالشهای عبادی و اجتماعی می­ شود، که خسارت آن، بسی فراتر از قبول تقلید است.

کلیدواژه ها:

ابن حزم ، نصوص ، اجتهاد ، اجتهاد عامی ، استفتاء ، اصول فقه