اصول دادرسی غیابی در محاکم مدنی ایران

اجرای عدالت، هدف نهایی هر دادرسی، و دادرسی عادلانه از شاخصه های مهم در سنجش توسعه اجتماعی و قضایی هر جامعه می باشد . لذا، از دیرباز توجه به ساز و کارهای الزم برای تضمین و تامین این مهم امری ضروری بوده است. گرچه در فصل خصومت ، اصل بر لزوم حضور طرفین دعوا در جلسه دادرسی است، گاهی پایندی بی قید و شرط به این اصل خود موجب تضییع حقوق افراد میشود . زیرا ممکن است یکی از طرفین دعوا خود را از دسترس طرف دیگر و مجریان عدالت مخفی نموده، موجب نا امنی ، بی اعتمادی و عددم رضایت از دستگاه قضا را فراهم آورد. با توجه به این امر، در اسلام و در نظام حقوقی رومی-ژرمنی، دادرسی غیابی با هدف ایجاد امنیت و ممانعت از تضییع حقوق افراد پذیرفته شده است. فقها جهت اثبات جواز دادرسی غیابی به روایات و احادیث نیز استناد کرده و برای آن شرایطی قایل شده اند. از جمله شرایط حق الناس بودن مساله مورد دعوا میباشد در واقع هدف از طرح دعاوی و محاکمات،احقاق حق در امور مدنی است و شنیدن اظهارات طرفین و سپس صدور حکم در قضاوت اصل می باشد. حضور طرفین دعوی(خوانده و خواهان) در جلسه دادگاه بخصوص جلسه اول و استماع اظهارات شفاهی آنان و حتی بحث و مناظره اصحاب دعوا، به قاضی برای کشف حقیقت و رسیدن به واقع کمک شایانی می کند. و در صورت حضور خوانده در یکی از جلسات دادگاه یا ارسال حتی یک لایحه یا در صورت واقعی بودن ابلاغ، حتی اگر خوانده در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشده باشد و لایحه هم نفرستاده باشد ، موجب حضوری بودن حکم خواهد شد .در صورتی که خوانده درهیچ یک از جلسات دادگاه شرکت ننموده باشد یا لاحیه دفاعیه ارسال ننموده باشد یا ابلاغیه به وی ابلاغ نشده باشد محاکمه غیابی است و پس از محاکمه غیابی و محکوم شدن خوانده،برای محکوم علیه غایب،حق واخواهی ایجاد می گردد.حق واخواهی بدین معناست که محکوم علیه رای غیابی حق دارد با رعایت ترتیبات و تشریفات قانونی،به رای غیابی اعتراض کند و دادگاه صادر کننده رای غیابی نیز بر خلاف قاعده فراغ دادرس،مکلف به رسیدگی مجدد می گردد. پس نتیجه دادرسی در سیستم قضایی کشور ما حضوری است؛ یعنی مدعی علیه (خواهان) یا مشتکی عنه (متهم) یا وکیل آن دو باید در مراحل دادرسی حاضر شده و یا لایحه دفاعیه تقدیم نمایند و استثنایا تحت شرایطی رسیدگی غیابی و رای غیابی به رسمیت شناخته شده است لکن محکوم علیه غایب می تواند در اجرای ماده 305 قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلاب در امور مدنی واخواهی نماید. با مطالعه در فقه پویا نیز مشاهده می شود که در فقه نیز جواز دادرسی غیابی داده شده است وبا توجه به عدم قدرت مقابله و معارضه اخبار دال بر عدم جواز با اخبار جواز و نیز مناقشه فقها در سند یا دلالت اخبار عدم جواز می توان به جواز قضا علیه غایب به صراحت حکم کرد.

کلیدواژه ها:

غایب ، حکم غیابی ، اعتراض به حکم غیابی