گاوکش در استوره مهر ایرانی
محل انتشار: فصلنامه هنر و تمدن شرق، دوره: 6، شماره: 22
سال انتشار: 1397
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 767
فایل این مقاله در 12 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_ACO-6-22_002
تاریخ نمایه سازی: 29 اردیبهشت 1398
چکیده مقاله:
استوره مهر یکی از کهن ترین اساتیر ایران است؛ این باور بر بسیاری از آیین ها و ادیان بعد از خود تاثیر مستقیم نهاده که مقالات و کتاب های متعدد توسط محققان ایرانی و غربی در مورد آن نوشته شده است. تاثیر آن بر ادیان زردشتی، مسیحیت، یهود و برخی از آیین های اسلامی و عرفان های شرقی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. آیین پر رمز و راز مهر در دوران باستان از خاستگاه خود (ایران) توسط نظامیان و جنگاوران به سوی غرب می رود و مورد پذیرش و اقبال قرار می گیرد و برای این ایزد، مهرکده های بسیاری در سراسر امپراطوری روم1از ترکیه2و سوریه3 امروزی تا آلمان4، لهستان5، ایتالیا6، فرانسه7 و... ساخته می شود؛ در میتراییسم غربی زمینه اصلی موضوع گاوکشی مقدس است که تصویر آن به شکل نقاشی و نقش برجسته در تمامی معابد مهری برجاست اما مهرپرستی در سرزمین مادری (ایران) گونه ای دیگر رقم می خورد؛ در دوران ساسانیان با رسمی شدن دین زردشت آثار و نشانه های مهرپرستی از میان می رود و اکثر معابد مهری تبدیل به آتشکده های زردشتی می شود و اهورامزدا خدای واحد با یارانش مهر و آناهید ظاهر می شود. آیین مهر به حیات خویش ادامه داده و رسوم و آداب آن در دین جدید رسوخ می کند و ایزد مهر یاور اهورامزدا می شود. پس از ساسانیان با ورود اسلام آتشکده ها تبدیل به اماکن مقدس اسلامی می شوند، و رسوم مهری با دگردیسی در آیین های اسلامی تداوم می یابد، ناملایمات تاریخی و دگرگونی های دینی در شکل و عملکرد مهرابه ها سبب شد امروزه کمترین نشانه های مستقل از معبد مهری در ایران مانده باشد اما در غرب مهرابه ها تبدیل به کلیسا شدند و بسیاری از باورهای مهری پس از رسمیت یافتن مسیحیت در دین عیسوی رسوخ کرد. البته در محدوده فلات ایران بخش هایی هم بودند که نسبت به قسمت مرکزی ایران دستخوش کمترین تغییر شده اند، مانند ارمنستان که ارمنیان از اولین گروندگان کیش عیسوی بودند. بسیاری از نشانه های مهرپرستی ایرانی را در مسیحیت ارمنی می توان دید. مهرپرستی ایرانی و مهرپرستی غربی شباهت های بسیاری با یکدیگر دارند اما تفاوت های بنیادین نیز بین آن دو وجود دارد8؛ با توجه به اثرگذاری مهرپرستی بر مسیحیت لاجرم مسیحیت غربی نیز تفاوت های بنیادین با مسیحیت فلات ایران (ارمنستان) دارد9که در این مقاله با تکیه بر نمادها و نشانه های میترایی در نقوش و تزیینات به تفاوت های موجود پرداخته می شود.
نویسندگان
علی نیکویی
دکتری پژوهش هنر